نابودی رودخانه‌ها در اثر انتقال آب بین‌حوضه‌ای/باید آب‌های منتقل شده را باز گردانیم
عصر جنوب: عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: پیش از این به رودخانه کارون به عنوان منبع آب نگاه می‌کردیم اما این رودخانه اخیرا به منبع فاضلاب تبدیل شده است.
به گزارش ایسنا مهدی قمشی در نشست خبری که امروز (۲ مهرماه) با محوریت برگزاری “کنفرانس ملی فرصت‌ها و پتانسیل‌های رودخانه کارون در توسعه شهرها و حومه هم میسر” در اداره محیط زیست استان برگزار شد، اظهارکرد: متاسفانه نگرش به رودخانه‌ها در کشور ما به نوعی صرفا بهره‌کشی از منابع آبی است و این امر موجب نابودی تدریجی رودخانه‌های کشور شده است.
وی افزود: دیدگاه کشورهای دیگر به رودخانه‌ها علاوه بر بهره‌وری از منابع آبی، به عنوان یک منبع گردشگری، اقلیمی و زیست محیطی اهمیت دارد. به دلیل اهمیت وجود این موارد، ما حق نداریم تنها به چشم بهره‌کشی از منابع آبی به رودخانه نگاه کنیم. چرا که این نگاه تاکنون ما را به وضعیت کنونی رسانده است؛ به گونه‌ای که دبی رودخانه‌های ما به شدت کم شده و فاضلاب‌های صنعتی و خانگی را به آن وارد کرده‌ایم.
نابودی رودخانه‌ها در اثر انتقال آب بین‌حوضه‌ای
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز بیان‌کرد: متاسفانه ما در کشور انتقال آب بین‌حوضه‌ای را بدون کار کارشناسی انجام داده‌ایم و رودخانه‌ها را در اثر این کار به نابودی کشیده‌ایم.
قمشی تصریح‌کرد: امیدواریم برگزاری “کنفرانس ملی فرصت‌ها و پتانسیل‌های رودخانه کارون در توسعه شهرها و حومه هم میسر” نگرش ما را در بهره‌برداری از رودخانه عوض کند؛ به ویژه در خوزستان که رودخانه‌ها شاهرگ حیاتی آن به شمار می‌روند و امرار معاش بدون آب در آن امکان‌پذیر نیست.
وی عنوان‌کرد: استاندارد استفاده از آب‌های شیرین قابل استحصال حداکثر ۲۰ درصد است و در دنیا هیچ کشوری برای توسعه خود در بخش‌های مختلف از منابع آبی خود بیش از این میزان بهره‌برداری نمی‌کند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز خاطرنشان‌کرد: حد بحرانی بهره‌برداری از رودخانه‌های ۴۰ درصد است و اگر حد بهره‌برداری به بیش از این عدد برسد، وضعیت رودخانه از نظر سازمان ملل بحرانی است.
قمشی افزود: متاسفانه نگرش به رودخانه‌ها در کشور ما به شکل علمی و مطلوب نیست و هم‌اکنون بیش از ۸۰ درصد آب‌های شیرین قابل استحصال کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نگرش باعث شده که رودخانه‌ها و هورهای ما دچار چالش بی‌آبی شوند که نمونه بارز آن دریاچه ارومیه و هورالعظیم است که رو به خشکی رفته‌اند.
وی تصریح‌کرد: ما تاکنون رمق آب‌های قابل استحصال را گرفته‌ایم، به طوری که وضعیت آبی همه استان‌های کشور از مرز بحرانی رد شده‌است. در شرایط فعلی باید روند بهره‌بردار را به سمت اصلاح و بهبود پیش ببریم. باید به سمتی حرکت کنیم که بهره‌برداری ۸۰ درصدی را به ۵۵ درصد برسانیم؛ همان کاری که اکنون به شکل جدی و با هزینه‌های فراوان در دریاچه ارومیه در حال انجام است.
قمشی خاطرنشان‌کرد: از دیگر راه‌های صرفه‌جویی در مصرف آب بالابردن راندمان آبیاری است. راندمان آب ۳۰ درصدی در بخش کشاورزی در کشور در هیچ‌کدام از کشورهای دیگر مورد قبول نیست. راندمان آبیاری در کشورهای همسایه ما حداقل ۵۵ درصد است؛ یعنی ما دو برابر کشورهای دیگر به صورت بی‌رویه آب مصرف می‌کنیم و این آب در زهکش‌ها به هدر می‌رود.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: برای صرفه‌جویی مصرف آب در بخش کشاورزی ابتدا باید از کشت‌های پرمصرف بپرهیزیم. به طور نمونه دلیلی وجود ندارد که ما کشت برنج غرق‌آبی را در کشور ترویج دهیم، زیرا کشت این محصول ۶ برابر گندم آب مصرف می‌کند و شرایط اقلیمی کشور اجازه کشت محصولاتی با مصرف بالای آب را به ما نمی‌دهد و بنابراین باید کشت این محصولات را از الگوی کشت خارج کنیم.
وی خاطرنشان‌کرد: در حال حاضر رودخانه‌های ما دچار تنش و بحرانی کم‌آبی شده‌اند و ما با این بحران خود و آیندگان را دچار مشکل می‌کنیم. در شرایط فعلی باید از تجارب کشورهای دیگر استفاده کنیم و خود را با آنان تطبیق دهیم.
قمشی تصریح‌کرد: از جمله اقداماتی که تاکنون ضربه بزرگی به منابع آبی کشور وارد کرده است، انتقال‌های بین حوضه‌ای است که اصلا منطقی نیستند و این کار بازی کردن با زندگی مردم و اجتماع است که هیچ‌گونه بهره‌دهی در آن نداشتیم و نخواهیم داشت.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز اظهارداشت: رودخانه‌ها در کشورهای دیگر نه‌تنها منبع آب، بلکه یک جاذبه گردشگری محسوب می‌شوند که تمام مسائل زیست محیطی در آن رعایت می‌شود اما متاسفانه در کشور ما به این امر توجه نمی‌شود.
باید آب‌هایی که پیش از این منتقل شده را باز گردانیم
وی تصریح‌کرد: رودخانه کارون اکنون دچار تنش و بحران کم‌آبی شده است و به نظر من برای خروج آن از وضعیت فعلی باید آب‌هایی که پیش از این منتقل شده را باز گردانیم.
قمشی با اشاره به تبدیل رودخانه کارون به محل تخلیه فاضلاب خاطرنشان‌کرد: متاسفانه در سال‌های اخیر در حفاظت از رودخانه کارون خیلی ضعیف عمل شده و فاضلاب شهری در حجم‌های بالا به رودخانه کارون سرازیر شده است.
مشکل کمبود آب نداریم، مصرف نادرست است
همچنین صفایی‌پور، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در این نشست گفت: در کشور مشکل کمبود آب نداریم بلکه مصرف ما نادرست است. به طور مثال یک‌چهارم آب شرب کشور در تهران مصرف می‌شود، در صورتی که جمعیت تهران خیلی کمتر از این میزان است و این امر نشانگر مصرف نادرست است.
وی افزود: در شرایط کنونی بحران آب یک مساله ملی است که نیازمند اهمیت بیشتر در سطح ملی است.
کم‌آبی ودخانه کارون و فقر عمومی
امان‌پور، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در این نشست اظهارکرد: واقعیتی که امروز در خوزستان با آن مواجه‌ایم کم‌آبی و کاهش دبی رودخانه کارون است.
وی ادامه‌داد: کم‌آبی در وهله اول باعث کاهش درآمد در بخش کشاورزی و دامپروری می‌شود؛ همچنین گردشگری استان را به خطر می‌اندازد و کاهش اشتغال و درنهایت کاهش درآمد عمومی را درپی خواهد داشت.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز تصریح‌کرد: این مشکلات اکنون به‌طور کامل محسوس نیست ولی در آینده با شیب تندتری شدت می‌گیرد و در نهایت فقر عمومی را در خوزستان ایجاد می‌کند.
امان‌پور بیان‌کرد: این تبعات در ساده‌ترین شکل، شکل‌گیری مناطق حاشیه‌نشین شهری و مشکلات اجتماعی، امنیتی و سیاسی را به دنبال خواهد داشت.
وی خاطرنشان‌کرد: وجود رودخانه کارون برای توسعه شهری خیلی موثر است. کم‌آبی در رودخانه کارون موجب کاهش ساخت و ساز مجتمع‌های زیستی شده است که این امر باید آسیب‌شناسی شود.
کم‌آبی رودخانه کارون و کاهش تنوع گونه‌ای آبزیان
از سوی دیگر معبودی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اهواز با اشاره به اهمیت بخش شیلات در تأمین امنیت غذایی و اشتغال استان اظهارکرد: کم‌آبی رودخانه کارون موجب کاهش تنوع گونه‌ای آبزیان شده است. از سوی دیگر ورود آلاینده‌های کشاورزی و صنعتی به رودخانه کارون به‌طور غیرمستقیم سلامت مردم استان را مورد تهدید قرار داده است.
وی افزود: آبزیان بخش زیادی از پروتئین مصرفی مردم خوزستان را تامین می‌کند و ورود پساب‌های صنعتی و کشاورزی به رودخانه کارون موجب تجمع فلزات سنگین مانند سرب و جیوه در بدن آبزیان شده است؛ این امر در طولانی مدت بیماری‌های فراوانی را در منطقه ایجاد می‌کند.
معبودی تصریح‌کرد: اگر بتوانیم مدیریت صحیحی در ورود آلاینده‌ها به رودخانه کارون اعمال کنیم، سلامت آبزیان و مردم تضمین می‌شود.
پیش‌تصفیه فاضلاب، تنها چاره بهبود وضعیت کارون
همچنین تک‌دستان، استاد بهداشت و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز در این نشست گفت: یک‌چهارم صنایع بزرگ کشور، بخش زیادی از کشاورزی و پرورش آبزیان در خوزستان وجود دارد و برای بهره‌وری از این ظرفیت‌ها چاره‌ای جز بهره‌برداری از رودخانه کارون نیست اما این بهره‌وری باید با رعایت استانداردها انجام شود.
وی بیان‌کرد: معمولا برای اجرای هر پروژه ارزیابی‌های زیست محیطی روی آن انجام می‌شود. یکی از اثرات منفی اجرای پروژه‌های مختلف در خوزستان تخلیه پساب‌ها به رودخانه کارون است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان‌کرد: تنها چاره بهبود وضعیت کارون پیش تصفیه فاضلاب است. برای همه مصارف صنعتی کشاورزی و سایر باید عملیات پیش تصفیه انجام شود. بیش از ۸۰ درصد مصارف آب به فاضلاب تبدیل می‌شود که اگر قبل از تخلیه به رودخانه‌ها تصفیه شود، قطعا رودخانه‌ها دچار بحران آلودگی نخواهند داشت.
وی بیان‌کرد: در تمام کشورها فاضلاب‌ها پیش از ورود به رودخانه‌ها تصفیه می‌شوند که طی آن هیچ‌گونه آسیبی به رودخانه‌ها وارد نمی‌شود.
تک‌دستان تصریح‌کرد: بیشترین آب رودخانه‌های خوزستان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. استفاده بی‌رویه از سموم و کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی موجب آلودگی آب و خاک شده که این امر نیازمند توجه و نظارت بیشتر سازمان جهاد کشاورزی و آموزش کشاورزان در مصرف سموم و کودهای شیمیایی است.
عواقب ناخوشایند در کمین اقلیم اهواز
از سوی دیگر محمد بافقی‌زاده، استاد اقلیم شناسی دانشگاه پیام‌نور اهواز با تاکید بر اعمال مدیریت صحیح در حفاظت از کارون گفت: با توجه به افزایش دمای شهر با پیرامون، وجود رودخانه در تعدیل دما خیلی تاثیرگذار است. روند فعلی کارون به گونه‌ای پیش می‌رود که قدرت تاثیرگذاری خود را بر کاهش دمای جزیره حرارتی شهر از دست داده است و اگر وضعیت به این شکل ادامه یابد، عواقب ناخوشایندی در اقلیم اهواز اتفاق می‌افتد.