همین سه روز پیش داشت می‌خندید و شیرین‌زبانی می‌کرد. سیما را می‌گویم، دو سالش بود. امروز نه‌تنها جانش را، که جسدش را هم آب برده و نیاورده .پدرش هم رفته. خواهر شش‌ساله‌اش هم رفته. سه داغ در یک روز، بر پیشانی خانواده‌ای شش‌نفره که نیمه‌شب پنج‌شنبه بدون جلیقه سوار بر قایق ناامن رودخانه دز شدند و نصفه‌نیمه برگشتند.

استان خوزستان سالانه حدود ۳۰۰ نفر از مردم کلافه از گرما را که یادشان می‌رود ماهی نیستند به دلیل «تفریح در آب» از دست می‌دهد. آماری وحشتناک که به‌طور میانگین حدوداً روزی یک غرقی را رقم می‌زند. بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه خوزستان یعنی رود کارون که از هفت شهر خوزستان عبور می‌کند در مناطقی که امکان خطرآفرینی‌اش هم مشخص است بدون دیوارکشی‌‌‌‌ رهاشده تا خوزستان پیش از مازندران و گیلان در صدر آمار مرگ براثر غرق شدن قرار بگیرد.

نکته آن‌که در گیلان و مازندران، “خزر” قرار دارد که بزرگ‌ترین دریاچه دنیا خوانده می‌شود و تابستان هرسال پذیرای بیش از ۲۰ میلیون گردشگر است. یعنی با توجه به جمعیت و حذف این سفر‌ها، خوزستان در صدر استان‌ها قرار می‌گیرد. آمارها نشان می‌دهد تنها در طول سه ماه تابستان، دریا، رودخانه‌ها، کانال‌ها و استخرهای خوزستان جان ۲۰۰ نفر از مردمان را می‌گیرد؛ همان آبی خنک زیبایی که هیچ شباهتی به قاتل ندارد اما سالانه معادل کشته‌شدگان سقوط ۱۰ هواپیمای کوچک در کشور جان می‌گیرد.

کانال استخر نیست! ۲۴ قربانی شنا در کانال‌های استان در سال ۹۲

کانال‌های آبیاری به‌ظاهر شبیه به استخر به نظر می‌رسند اما واقعاً استخر نیستند! این کانال‌ها به‌منظور انتقال آب به مزارع کشاورزی طراحی و احداث‌شده و شنا در این کانال‌ها به دلیل شیب تند بدنه و سختی خروج شناگر خطرناک است. سازمان آب و برق خوزستان در اطلاعیه‌های مختلفی شنای خوزستانی‌ها را در کانال‌ها، رودخانه و دریاچه سدهای استان ممنوع اعلام کرده، اما آنچه کمتر پیدا می‌شود همانا گوش شنواست.

معاون حفاظت و بهره‌برداری منابع آب سازمان آب و برق خوزستان دراین‌باره گفت: متأسفانه در اوقات تابستان با مشکل شنا در اماکن ممنوعه روبرو هستیم، به‌طوری‌که پارسال تنها ۲۴ نفر به دلیل غرق‌شدگی در کانال‌های آب‌رسانی جان خود را از دست دادند.

مصطفی شبه اظهار داشت: افراد به‌هیچ‌وجه مجاز به استفاده از کانال‌های آب‌رسانی برای شنا نیستند و کانال برای شنا نیست، بلکه به‌منظور تأمین آب کشاورزی ایجاد می‌شود. هم‌چنین شرایط کانال به نحوی نیست که امکان شنا در آن وجود داشته باشد و افرادی که مقررات را رعایت نمی‌کنند آسیب می‌بینند.

وی بابیان این‌که شرایط شنا در رودخانه‌ها نیز به همین صورت است اظهار داشت: توصیه نمی‌کنیم غیر از جاهایی که توسط شهرداری‌ها به‌صورت حفاظت‌شده در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد مردم درجای دیگری شنا کنند. شنا در رودخانه توجیهی ندارد زیرا آب آن جریانی ناپایدار و متغیر دارد و گاهی بهترین شناگران هم نتوانسته‌اند از رودخانه جان سالم به درببرند.

وی به تعداد ۲۴ قربانی شنا در کانال‌های آب‌رسانی خوزستان در سال گذشته اشاره کرد و ادامه داد: در بعد اطلاع‌رسانی جای کار زیادی وجود دارد و این موضوع باید در رسانه‌ها پررنگ‌تر نشان داده شود. در حال حاضر به دلیل افزایش جمعیت شهری و روستایی این قبیل خطرات در حال افزایش است و ما نیز به آن واقفیم.

آب‌های آزاد استان متولی ندارد

اداره ورزش و جوانان، شهرداری، جمعیت هلال‌احمر یا سایر دستگاه‌ها، کدام‌یک تأمین امنیت شناگران را دست‌کم در مناطق پربازدید ازجمله ساحل علی کله دزفول بر عهده دارد؟ این سؤال هنوز پاسخی ندارد، اما گویا رییس هیئت نجات‌غریق خوزستان پیشنهادی در این رابطه دارد.

وی گفت: یکی از مسائلی که در حال حاضر به دغدغه ما تبدیل‌شده است، بدون متولی بودن آب‌های آزاد استان ازلحاظ ایمنی شناگران است. متأسفانه در ۱۰ سال اخیر، آمار متوفیان غرق‌شده در آب‌های استان افزایش چشمگیری داشته به‌طوری‌که در کشور از این لحاظ رتبه نخست راداریم و تعداد این افراد حتی بیش از غرق‌شدگان دریای خزر در شمال کشور است.

حاجیان ادامه داد: در برخی شهرها باوجود استخر، بازهم مردم تمایل دارند که در آب‌های طبیعی شنا کنند و باید به این نیاز مردم پاسخ داده شود؛ پیشنهاد ما این است که در شهرهایی مثل اهواز، دزفول، آبادان، خرمشهر، شوشتر و مسجدسلیمان که آب‌های آزاد وجود دارد و مورد استقبال شناگران قرار می‌گیرند، شهرداری با هماهنگی نهادهای دارای صلاحیت طرح‌هایی مخصوص شنا ایجاد کند. ازجمله مزایای این طرح‌ها این است که موجب درآمدزایی شهرداری نیز خواهد شد.

ناجی غریق کجاست؟

اما با تمام هشدارها، اطلاع‌رسانی‌ها و تبلیغات برای جلوگیری از شنای شهروندان در نقاط عمیق و خطرناک رودخانه‌ها، خطر همیشه در کمین شناگر چه از حرفه‌ای و چه از نوع نابلد آن هست. طرح‌های سالم‌سازی رودخانه‌ها و دریاها و تعیین ناجی غریق دارای صلاحیت، در تمام جهان تعریف‌شده است و یک “باید” محسوب می‌شود. متأسفانه در استان خوزستان نظارت چندانی بر نحوه تعیین و نحوه کار ناجیان غریق طرح‌های مزبور که معدود و انگشت‌شمار نیز هستند نمی‌شود. به‌طور مثال در رودخانه دز دزفول متولی این امر که طبق اصول باید اداره ورزش و جوانان باشد، تنها شهرداری این شهر است.

رییس هیئت نجات‌غریق و غواصی خوزستان در این رابطه عنوان کرد: در محدوده‌های طرح نجات‌غریق، تنها نهادی که می‌تواند ایمنی طرح را تأمین کند هیئت نجات‌غریق استان است و ناجیان این محدوده تنها باید ازسوی این هیئت تعیین شوند. در طرح ساحل علی کله ما حضور نداریم و افرادی که هم‌اکنون به‌عنوان ناجی غریق در این ناحیه تعیین‌شده‌اند قایق رانند نه نجات‌غریق.

حاجیان ادامه داد: خود زمانی طرح سالم‌سازی را قبول دارم که زیر نظر هیئت نجات‌غریق استان اجرا شود. فردی که نه صلاحیت فنی و اخلاقی دارد، نه دارای مسئولیت است و نه مورد بازخواست قرار می‌گیرد ناجی غریق محسوب نمی‌شود.

وی در رابطه با چگونگی اطمینان از صلاحیت ناجیان غریق استان گفت: اردیبهشت‌ماه هرسال به‌منظور بررسی صلاحیت افراد نجات‌غریق در استان برای فعالیت در استخرها و اماکن آبی، آزمونی برگزار می‌شود که این آزمون قرار است ازاین‌پس در ماه اسفند هرسال برگزار شود.

وی تأکید کرد: بارها با شهرداری دزفول و هیئت نجات‌غریق این شهر در این زمینه صحبت کرده‌ایم. اجرای طرح سالم‌سازی یک ناحیه از ساحل رودخانه دزفول زیر نظر هیئت نجات‌غریق استان، هیچ هزینه‌ای برای شهرداری ندارد و از طریق اختصاص دادن یک باب مغازه در همان نقطه تأمین اعتبار می‌شود.

رییس هیئت نجات‌غریق خوزستان عنوان کرد: درآمدزایی شهرداری دزفول در ساحل علی کله بالاست و برای تأمین ایمنی این نقطه مشکلی ندارد. طرح سالم‌سازی آب‌ها باید نه‌تنها در دزفول، بلکه در آب‌های سراسر استان ایجاد شود و امری الزامی است.

هم‌چنین حسن‌پور، استاد تربیت‌بدنی دانشگاه آزاد دزفول که خود نیز نجات‌غریق است دراین‌باره به خوزنیوز گفت: فکر نمی‌کنم افرادی که به نام نجات‌غریق در علی کله مشغول به کارند، حتی دارای گواهی‌نامه نجات‌غریق باشند؛ درحالی‌که هرسال پیش از فصل تابستان ناجیان غریقی که زیر نظر اداره ورزش و جوانان هستند باید آزمون‌هایی بدهند و در صورت تأیید، تا تاریخ مشخصی مجاز به فعالیت هستند.

این در حالی است که شهردار دزفول مدعی است در کنار نیروهای هلال‌احمر و اورژانس، در قسمت بالادست و پایین‌دست سد تنظیمی دز پنج گروه نجات‌غریق مستقر هستند که به‌صورت ماهیانه از شهرداری حقوق دریافت می‌کنند و تنها به امر نجات شناگران مشغول‌اند.

وی هم‌چنین یادآور شد: این افراد همگی غواص و مجهز به قایق بوده، درجاهای مختلف آموزش‌دیده‌اند و تاکنون جان شناگران بسیاری را نجات داده‌اند.

شهردار دزفول درباره حضور نداشتن نیروهای اداره ورزش و جوانان درزمینهٔ تعیین ناجیان غریق گفت: نه‌تنها این اداره، هر نهاد یا فردی که بخواهد در این زمینه همکاری کند از همین فردا می‌تواند مشغول به کار شود و از سوی شهرداری حمایت و تأمین خواهد شد.

ازسوی دیگر فرماندار دزفول دراین‌باره گفت: در این نواحی نیروهای ناجی غریق تحت امر هلال‌احمرند و جمعیت هلال‌احمر آنجا مدیریت می‌کند. صحبت‌های فرماندار دزفول در حالی بیان می‌شود که به گفته رییس جمعیت هلال‌احمر تعیین ناجی غریق در کانال تفریحی ساحل علی کله و یا آموزش این نیروها بر عهده شهرداری دزفول است و جمعیت هلال‌احمر تنها در مرحله انتقال مصدوم به بیمارستان وارد عمل می‌شود.

فرماندار دزفول در رابطه با اهمال برخی از ناجیان غریق تعیین‌شده ازسوی شهرداری در نجات مردم افزود: امکان ندارد کسی تحت نظارت دستگاه‌های مسئول امنیت جانی مردم باشد و در این زمینه کوتاهی کند. انتقال این اظهارات بی‌پایه و درخواست اظهارنظر از یک مقام رسمی، کاری غیراخلاقی است، اگر ادعا می‌کنید مسئله‌ای وجود دارد فضا برای مطرح کردن آن با منبع خبر باز است؛ اما وقتی از مسئله‌ای اطمینان ندارید نباید روی آن مسئله مانور بدهید.

تکذیب شهردار دزفول و لحن سرزنش بار فرماندار دزفول علیه نگارنده که مربوط به گفت‌وگو با این مقام مسئول در هفته‌های پیشین بود متأسفانه سرانجام تلخی داشت: شامگاه پنج‌شنبه هفته گذشته قایق تفریحی حاوی یک خانواده شش‌نفره در ساحل علی کله از مسیر خود منحرف شد. سه تن از اعضای این خانواده که بدون جلیقه سوار قایق شده بودند، ازجمله دو کودک دو و شش‌ساله و پدر خانواده جان خود را در این حادثه از دست دادند. در این حادثه قایقران که طبق شنیده‌ها کودکی ۱۲ ساله بود از محل گریخت؛ نه از پنج گروه نجات‌غریق و غواص شهردار خبری بود و نه از نیروهایی که به گفته فرماندار امکان نداشت در مورد جان مردم کوتاهی کنند.

امکانات؟ در ساحل علی کله یک تیوب هم وجود ندارد

حسن‌پور درزمینهٔ امکانات در اختیار نیروهای ناجی غریق دزفول گفت: این افراد هیچ امکاناتی در اختیار ندارند و اگر به ساحل علی کله سر بزنید، حتی یک تیوب یا طناب نخواهید دید. متأسفانه نیروهای هلال‌احمر حق ورود به این نقاط و نجات جان شناگران را ندارند و هیچ امکاناتی در اختیار آن‌ها قرار نمی‌گیرد. در ساحل علی کله وقتی کسی در حال غرق شدن است، فامیل و دوستان او به کمکش می‌شتابند.

این استاد دانشگاه افزود: از سوی دیگر قایق‌هایی که در آب هستند تهدید بزرگی برای جان شناگران به شمار می‌آیند. در چند سال اخیر هرکس که توان مالی داشته، اقدام به خرید جت اسکی و انداختن آن در آب‌های دزفول نموده است، درحالی‌که این اقدامات باید تحت نظر اداره ورزش و جوانان، هیئت قایقرانی و هیئت اسکی روی آب استان باشد.

شهردار دزفول در واکنش به این مطلب مدعی شد قایق‌های موتوری و جت اسکی‌های بدون مجوز در بالادست رودخانه هیچ ارتباطی به شهرداری ندارد، ولی ازآنجاکه ارگان‌ها و سازمان‌های ذیربط تلاشی در جهت ساماندهی این وضعیت نمی‌کنند، این موضوع به همت شهرداری در دست اقدام و ساماندهی است!

کمبود استخر و امکانات رفاهی ارزان یکی از دلایل مهم گرایش جوانان و کودکان خسته از گرما به کانال‌های آب‌رسانی و رودخانه‌هاست. به‌طوری‌که ۱۰ سال از آغاز ساخت استخر شهر سوسنگرد می‌گذرد اما دشت آزادگانی‌ها به‌جز کانال، جایی برای شنا کردن ندارند. کانال‌هایی که چند هفته پیش جان ۲ تن از شناگران دشت آزادگانی را گرفتند.

فرماندار دشت آزادگان ضمن اشاره به تشکیل کارگروهی برای بررسی بیشتر وضعیت کانال‌ها گفت: در سال جاری برای راه‌اندازی مجدد استخر شهر اعتباری در نظر گرفته‌شده، در کمیته برنامه‌ریزی استان مصوب گردید و اگر اعتبار خاصی برای آن تخصیص یابد در سال جاری تکمیل می‌شود. تاکنون تنها ۳۰درصد این استخر تکمیل‌شده است.

مواظب تله‌های مرگ علی کله باشید

علاوه بر نبود نظارت و ضعف نیروهای ناجی غریق در ساحل علی کله، لوله‌های سیمانی مکنده در نزدیکی کانال تفریحی ساحل علی کله نیز تهدید بزرگی برای شناگران محسوب می‌شوند. طبق شواهد، بین شش تا ۱۰ نفر از شناگران در دام این لوله‌ها گیر افتاده و فوت کرده‌اند.

یک شهروند دزفولی دراین‌باره به خبرنگار خوزنیوز گفت: از چند سال پیش به‌منظور جاری نمودن آب در کانالی در ساحل علی کله دزفول، حدود ۱۰ لوله سیمانی بدون رعایت مسائل ایمنی ایجادشده که به دلیل عبور آب با جریان پرفشار از لوله‌ها، شناگران با فشار به سمت این لوله‌ها کشیده می‌شوند و آنجا گیر می‌افتند تا زمانی که کسی به داد آن‌ها برسد.

وی افزود: در درون کانال تفریحی علی کله، افراد کمی شنا می‌کنند و بیشتر افراد در اطراف این لوله‌ها اقدام به شنا می‌کنند. از طرف دیگر مردم از خطر این لوله‌ها آگاهی ندارند.

این شهروند دزفولی ادامه داد: به دلیل فشار بالای آب، فردی که در کنار این لوله‌ها گیر می‌افتد دیگر امکان نجاتش وجود ندارد و در طی سه سال اخیر ۱۰ نفر در این مکان غرق‌شده‌اند. دو قایقران بانام نجات‌غریق از سوی شهرداری در این مکان مشغول به کارشده‌اند که این افراد نه‌تنها هیچ نوع صلاحیت و تعهدی نسبت به نجات جان افراد ندارند، بلکه بیشتر نقش نعش‌کش را بازی می‌کنند تا نجات‌غریق.

حسن‌پور که از چندوچون این ماجرا باخبر بود به خبرنگار خوزنیوز گفت: متأسفانه شهرداری دزفول در این زمینه اصلاً احساس مسئولیت نمی‌کند و مدعی است که جلوی این لوله‌ها توری نصب‌شده است. شهرداری می‌گوید آماری که از میزان کشته‌ها در اثر نصب این لوله‌ها ارائه می‌شود صحت ندارد و مربوط به قبل است.

حسن‌پور عنوان کرد: از روز نخست خود من بابت خطرناک بودن این لوله‌ها به شهرداری تذکر دادم اما گوش شنوایی وجود نداشت. در حال حاضر تنها یک تابلوی هشدارآمیز نسبت به شنا در این منطقه وجود دارد که آن‌هم به طرزی ناشیانه و برعکس نصب‌شده است.

حسن‌پور از شناگرانی که از تمام شهرها برای تفریح در رودخانه دز به دزفول می‌آیند خواست تا افرادی که به شنا تسلط کافی شنا ندارند به نقاط عمیق رودخانه نروند و از نواحی کانال‌کشی شده توسط شهرداری استفاده کنند.

حیف بود لوله‌ها را برداریم

اما شهردار دزفول در گفت‌وگو با خبرنگار خوزنیوز پیرامون خطرساز بودن لوله‌های انتقال آب در علی کله گفت: تابه‌حال هیچ شناگری در این لوله‌ها گیر نکرده است. خود از این لوله‌ها کرده تا درصورت خرابی حفاظ مشبک لوله‌ها، آن‌ها را تعویض یا لوله‌ها را برداریم، اما هیچ مشکلی دیده نشد.

شهردار دزفول عنوان کرد: با برداشتن لوله‌ها، کانال تفریحی کم‌عمقی که مخصوص شنای ایمن خانواده‌ها است دیگر قابل‌استفاده نیست و به همین دلیل حیف بود این کار را بکنیم. امکان گیرکردن هیچ‌کس در لوله‌ها وجود ندارد و حتی اگر شناگر وارد لوله شود، به دلیل فشار زیاد آب، در طول چند ثانیه از طول شش تا ۱۰ متری لوله عبور خواهد کرد. توری این لوله‌ها نیز بسیار محکم است و نیاز به تعمیر ندارد.

وی عنوان کرد: حدود یک ماه پیش شایعه شده بود که یکی از نیروهای هلال‌احمر که خود ناجی غریق بود در این لوله‌ها گیرکرده است که این خبر صحت نداشت. فرد مزبور در آب دچار سکته قلبی یا سنکوپ شده و پس‌ازآن در پشت توری لوله گیرکرده است.

اما حسن‌پور دراین‌باره گفت: این نیروی جوان و باارزش اداره هلال‌احمر دزفول در لوله گرفتار شد و پس از ۲۰ دقیقه به دلیل آن‌که ناجیان غریق حاضر نبودند به کمک او بشتابند به طرز ناشیانه‌ای از آب بیرون آورده شد و متأسفانه پس از دوره ۴۰ روزه کما، فوت کرد.

شهردار دزفول در پاسخ به پرسش خبرنگار مبنی بر این‌که آیا خود و خانواده‌تان حاضرید در مجاورت این لوله‌ها شنا کنید گفت: خود من همیشه در کنار این لوله‌ها شنا می‌کنم و اگر خانواده‌ام بخواهند آنجا شنا کنند ممانعت نمی‌کنم؛ این لوله‌ها هیچ خطری برای شناگران ندارد و اگر این خطر وجود داشت آن‌ها را جمع‌آوری می‌کردیم.

جالب آن‌که فرماندار دزفول در رابطه با احتمال خطرآفرینی لوله‌های انتقال آب به کانال تفریحی علی کله یعنی همان‌جایی که شهردار شنا می‌کند بیان داشت: در منطقه مزبور اصلاً مردم مجاز به شنا نیستند اما نمی‌توانیم با چماق جلوی مردم را بگیریم.

لوله‌ها تلاش شناگر برای آمدن به روی آب و تنفس را مختل می‌کند

رئیس جمعیت هلال‌احمر دزفول گفت: نصب حفاظ برای لوله‌های کانال علی کله به‌مثابه مسکن برای سردرد است و راه‌حل اساسی این است که لوله‌ها به‌طور کامل برداشته شود.

علی بهزادی پور افزود: فکر نمی‌کنم کسی باشد که از ماجرای این لوله‌ها بی‌خبر باشد. در احداث لوله‌های سیمانی، ایمنی شناگران از پیش دیده نشده است و توری یا میلگردی که بر روی آن نصب می‌شود گاه چند روز دوام دارد که هر بار پس از بروز حادثه، شهرداری مجدداً اقدام به نصب حفاظ می‌نماید.

وی ادامه داد: این لوله‌ها حتی باوجود نصب حفاظ نیز از ایمنی لازم برخوردار نیستند، زیرا فشار آب به‌قدری زیاد است که تلاش شناگر برای آمدن به روی آب و تنفس را مختل می‌کند. خلاصی از این لوله‌ها که با قطر ۲۰ اینچ آب را مکش می‌کنند حتی برای قایق موتوری نیز سخت است، چه رسد به شناگر عادی.

بهزادی‌پور عنوان کرد: ایجاد کانال تفریحی به‌منظور شنای بانوان و کودکان اقدام خوب و مثبتی است و ما نیز آن را می‌پسندیم اما هیچ‌چیز به‌طور مطلق خوب یا بد نیست و باید در محل این کانال به‌جای نصب لوله فکر دیگری اندیشیده شود.

اشتیاق همگان به‌ویژه جوانان به سپردن تن به آب در روزهای گرم تابستان، امری طبیعی و قابل‌درک است اما جدا از نظارت ناکافی و ضعف امکانات، چیزی که هست این است که اکثر اوقات خوزستانی‌ها بی‌گدار به آب می‌زنند و حادثه را تنها متعلق به دیگران می‌دانند. به جریان آرام آب اطمینان می‌کنند، بدون جلیقه سوار قایق می‌شوند و در پاسخ به هشدارها می‌گویند: «بابا دنیا دوروزه»! دو روزی که شاید به تلخی و در اوج کودکی یا جوانی و نشاط پایان پذیرد.