از مراسم چهارشنبه‌سوری و «عید مردگان» تا «شوخوس» و «سیزده به در» در بندر ماهشهر

عصر جنوب/ asrejonoob.ir: محمد جعفری قنواتی قصه‌نویس و ویراستار دانشنامه فرهنگ مردم ایران، درباره پیشینه نوروز در زادگاهش بندر ماهشهر، گفت: نوروز در شهر ما چندان آئین مفصلی نبود، البته سبزه و سفره هفت سین و خرید لباس نو و خانه‌تکانی و دید و بازدید و بیرن رفتن و غیره، همه اینها بود ولی قابل مقایسه با آئین‌هایی که مثلاً در شیراز و شمال خراسان و آذربایجان برگزار می‌شد، نبود.

به گزارش عصر جنوب، قنواتی در ادامه گفت: سبزه سفره هفت سین در ماهشهر، از غیر از گندم یا عدس، به عمل نمی‌آمد. یکی از آئین‌هایی که در آنجا به طور مفصل برگزار می‌شد، مراسم «عید مردگان» بود که یک روز قبل از نوروز برپا می‌شد. در این مراسم معمولاً مرغی را قربانی می‌کردند و غذای آن را خیرات می‌کردند. غیر از آن، شیربرنج را هم به عنوان خیراتِ غذای مردگان می‌پختند و غروب روز مانده به عید به همسایه‌ها می‌دادند.

سیزده به در شهر خالی از سکنه می‌شد

قنواتی اضافه کرد: در ماهشهر، چهارشنبه‌سوری را به تقویم قمری به عنوان چهارشنبه آخر ماه صفر برگزار می‌کردند ولی تقریباً همان آداب و رسوم چهارشنبه آخر سال در آن برپا می‌شد اما آئین چهارشنبه، آنگونه که در برخی مناطق دیگر ایران بود، برگزار نمی‌شد. همچنین خانواده‌هایی هم که عزادار بودند، در روز عید به سوگ می‌نشستند و دیگران برای فاتحه‌خوانی نزد آنها می‌رفتند. با این حال مراسم سیزده به‌در به طور بسیار مفصلی در ماهشهر برگزار می‌شد، در این روز شهر تقریباً خالی از سکنه می‌شد.

این فرهنگ‌پژوه گفت: رسمی دیگری که در این منطقه بود، این بود که پسران و مردان جوان از یک هفته تا ۱۰ روز قبل از عید، با هم به صحرا می‌رفتند و آنجا چادر می‌زدند و تا چند روز بعد از نوروز هم آنجا می‌ماندند و بعد برمی‌گشتند. اعضای این گروه در روز عید به خانه‌شان برمی‌گشتند و بعد از یک عیددیدنی مختصر، دوباره به صحرا برمی‌گشتند. من جای دیگری این رسم را ندیده‌ام؛ هنوز هم آئین به صحرا رفتن، در این منطقه باقی مانده است و همچنان هم بسیار گسترده برپا می‌شود.

به گزارش عصر جنوب؛ قنواتی ادامه داد: بعد از انقلاب اسلامی، تغییری در ترکیب این گروه‌ها به وجود آمد؛ اگر قبلاً بیشتر اعضای این گروه‌ها، همکلاسی و هم محله‌ای بودند، به صحرا می‌رفتند، بعد از انقلاب، بیشتر آنهایی که با هم همفکر بودند، به آنجا می‌رفتند و می‌توان گفت ترکیب این گروه‌ها رنگ سیاسی به خود گرفت. به هر حال در این مراسم، در روز عید یا فردای آن روز، اعضای هر گروه برای عیددیدنی به چادر گروه دیگر می‌رفتند و معمولاً هم کوچترها پیش مُسن‌ترها می‌روند.

همیشه اولین عیدی را از پدربزرگم می‌گرفتم 

قنواتی درباره اولین عیدی که در نوروز گرفته است، گفت: من همیشه اولین عیدی را از پدربزرگم می‌گرفتم که یک سکه دو ریالی بود. در واقع او از چند روز قبل از عید پول‌هایش را خُرد می‌کرد تا به همه ما سکه‌های دو ریالی، عیدی بدهد.

به گزارش عصر جنوب، ویراستار دانشنامه فرهنگ مردم ایران در خصوص تغییراتی که در آئین‌های نوروزی از آن مقطع تاکنون به وجود آمده است، یادآور شد: با گسترش رسانه‌های گروهی و این روزها رسانه‌های اجتماعی، از تنوع آئین‌های نوروزی کمتر شده و تعدادی از آئین‌ها که مردم احساس می‌کنند، اساسی‌تر هستند، عمومیت پیدا کرده است؛ مثل سفره هفت سین که می‌توان گفت در سال‌های نه چندان دور، در همه جای ایران مرسوم نبود که چیده شود ولی امروزه عمومیت پیدا کرده است. البته سفره نوروزی یاهمان خوان نوروزی در همه جای ایران وجود داشت و یک سفره مقدس هم بود و به همین دلیل است که مسلمان‌ها در این سفره، قرآن می‌گذارند و هموطنان زرتشتی ما، اوستا.

وی افزود: همچنین سابق بر این در بسیاری از مناطق ایران، در شب عید، سکه‌ای را داخل کوزه‌ای می‌گذاشتند و کوزه را از پشت بام به پائین می‌افکندند. فلسفه این کوزه شکستن هم این بود که آن کوزه یک سال برای حمل آب و یا آب خوردن، استفاده شده بود و دگر کثیف می‌شد و خزه می‌بست و لذا در این آئین، آن را می‌شکاندند و کوزه نو می‌گرفتند برای اینکه مردم معتقد بودند که با این کار، نکبت و نحوست که همان کثیفی‌ها و خزه‌هایی است که درون کوزه بسته شده، از بین می‌رود. طبیعتاً امروزه که کوزه دیگر کارکرد خاصی ندارد، این رسم هم از بین رفته است.

منبع: مهر/

مطالب پیشنهادی

پاسخ به مجتبی لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

  • ااولا که عید مردگان به عید فطر میگویند که هنوزم در روز عید فطر برای کسانی که اولین عیدشان هست مراسم گرفته میشود. ثانیا چهارشنبه سوری به همین روش الان گرفته میشد و اونی که در ماه صفر گرفته میشد عمر کشون بود نه چهارشنبه سوری(به طور سمبولیک یه مترسک با کاه درست میکردند و آتش میزدند اما الان به خاطر وحدت اینکار انجام نمیشه)...لطفا از کسانی که اطلاعات بیشتری دارند نظر خواهی کنید که دیگران را گمراه نکنند با تشکر.
  • چهار شنبه اخر ماه صفر هیچ ارتباطی به چهارشنبه سوری نداشت در قدیم مترسکی رو به نام عمر درست میکردند و در چهار شنبه اخر صفر اتش میزدند درضمن صفر ماه دوم سال قمری است نه ماه اخر سال که بتواند با چهارشنبه سوری مطابقت داده شود
  • خسته نباشید لطفا وقتی صحبت از فرهنگ یه منطقه میکنید، اطلاعات درست بزارید. این چهار شنبه که تو متن گفته شده مربوط میشه به آخرین چهار شنبه ماه صفر یا همون عمر کشون و هیچ ربطی به عید نداره. در مورد صحرا رفتن که باید بگم تفریح کل مردم شهر ماست چون تو این فصل سرسبز میشه و بعضی وقتها چند شب هم توی چادر میمونن. عید مرده ها هم همون روز عید فطره البته پنج شنبه اخرسال اکثرا به مزار مرده ها میرن و سبزه و گل گلاب میبرن.
  • دوستان عزیز. مراسم عمر کشون در ماه صفر نبوده و نیست. مراسم آخر ماه صفر یا همان آخرین چهارشنبه این ماه درعموم نقاط بویژه جنوب برگزار میشده و به دلیل در کردن نحوست ماه صفر بوده"صفرک در مولی به تو" در همین مراسم قاشق زنی هم بوده یا به اصطلاح عربها گر گیعان. مراسم عمر کشون یا عید الزهرا مربوط به نهم ربیع الاول که بنابه روایتی روز فوت عمر است میباشد.
  • دوست عزیز نمی دونم شما اهل کجا هستید ولی در ماهشهر از قدیم واسه آخر سفر یه رسمی بوده به نام صفرک در، که فه چهارشنبه سوری شبیه. اونم این بوده که یه آتیشی بیرون خونه یا تو حیاط درست می کردن بعد تو همه خونه می گردوندند و می گفتن <> بعد اون آتیش رو می انداختن بیرون خونه و خاموشش میکردن این رسم تا الان هم تو بیشتر خونواده های ماهشهری اصیل هست. ر
  • سلام،دوست عزیز نمی دونم شما اهل کجا هستین ولی تو ماهشهر از قدیم رسمی بوده به نام صفرک در که تا الانم تو بیشتر خونواده های اصیل ماهشهری وجود داره این رسم. به چهارشنبه سوری شبیه. آخر ماه صفر یه آتیش کوچیک بیرون خونه یا تو حیاط روشن می کنن بعد اونو تو همه جای خونه میگردونند و می گن صفرک در مولودتون بعدش آتیش رو میندازن بیرون خونه و خاموشش می کنن. البته الان بعضی آپارتمان نشینا به. دود کردن یه اسفند بسنده می کنن. از آقای قنواتی بخاطر این مطلب متشکرم که ما رو فرد تو حال و هوای بچه گی و عید و صحرا و شو خوس و چادر و.....
  • دوستان گرامی ممنون از اینکه مصاحبه ی بنده را نقد کردید. بخشی از فولکلور یا فرهنگ مردم هر منطقه را فولکلور تقویمی یا موسمی تشکیل میدهد فولکلور تویمی به آن گروه از آیینها گفته میشود که در تاریخ معینی هر سال برگزار میشود. فولکلور تقویمی ایرانیان بسیار متنوع است شاید چنین تنوعی در میان هیچ ملتی مانند ایرانیان نباشد. فولکلور تقویمی در ایران به دوبخش کلی تقسیم می شود :یکی بر اساس تقویم قمری و دیگری بر اساس تقویم خورشید. از گروه نخست می توان به آداب و آیین های محرم . ماه شعبان و ماه رمضان یاد کرد و از گروه دوم نیز نوروز و شب چله و جشنهای دیگر را می توان ذکر کرد.گروه اول بیشتر متاثر از باورهای اسلامی است و گروه دوم ریشه در باورهای پیش از اسلام ایرانیان دارد. این دو گروه در تعامل باه از هم تاثیرات فراوان پذیرفته انده.مثلا برای نوروز که ریشه در پیش از اسلام دارد دعای تحویل سال خوانده میشود که دعایی اسلامی است. یا اینکه تعزیه که موضوع اصلی آن حوادث عاشورا است به شدت متاثر از سوگ سیاوش است.چهارشنبه آخر صفر که در برخی از مناطق ایرا برگزار میشود در حقیقت همان چارشتبه سوری است که با تغییراتی براساس تقویم قمری برگزار میشود و این مراسم هیچ ارتباطی با عمرکشان ندارد.عید فطر نیز عید مردگان نیست زیرا در بسیاری از مناطق از جمله خوزستان بچه ها لباس نو می پوشند و عیدی می گیرند. عید مردگان در سراسر ایرا یک روز قبل از نوروز برگزار می شود و ریشه در فرهنگ پیش از اسلام داردجشن بزرگداشت فروهر درگذشتگان بوده است. در برخی از مناطق عید مردگان علاوه بر یک روز پیش از نوروز یک روز پیش از عید فطر هم برگزار میشود و این یکی از مصادیق تاثیر و تاثر دو بخش از فولکلور تقویمی مردم ایران است. با احترام:محمد جعفری قنواتی
  • با سلامی دوباره. عرض می شود که بنده قصه نویس نیست بلکه قصه پژوه است. با احترام:محمد جعفری قنواتی
  • عمر کشون در اصل منظور عمر ابن سعد است و که با انتقام مختار ثقفی دل ملت مومن ایران شاد شد و این روز عیدی شد بین مردم ما اما به مرور زمان به علت تشابه اسمی و استفاده نشدن نام پدر در ایران اشتباها عمر ، عمر بن خطاب تصور شد عمر بن خطاب به روایت ما و سنی ها در ذی الحجه فوت شده . میتونید نظرات علما و محققین رو سرچ کنید .