ریشه و تاریخ تعزیه در  شوش با شبیه «بیت چریم»در شهر حر از توابع این شهرستان به بیش از دو قرن می رسد، تعزیه‌ ملی ﺑﺰﺭﮒ شهر ﺷﻮﺵ نیز که در نوع خود بزرگ‌ترین ﺗﻌﺰﯾﻪ ﻣﯿﺪﺍﻧﯽ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﻛﺸﻮﺭ به شمار می رود، امسال ۱۱۰ ساله می‌شود. ﺍﯾﻦ ﺗﻌﺰﯾﻪ پس از ﺻﺪﻣﯿﻦ ﺳﺎﻝ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭﯼ در سال ۱۳۸۷ به‌عنوان میراث فرهنگی معنوی در کشور به ثبت ﻣﻠﯽ رسید.

در آستانه تاسوعا و عاشورای حسینی و هم‌زمان با برگزاری تعزیه در نقاط مختلف کشور به‌ویژه خوزستان، با «عبدالرضا یا حسن» کارگردان باسابقه تعزیه در شهرستان شوش به گفت‌وگو نشستیم تا از تاریخ این آئین زیبا و معنوی برای ما بگوید.

لطفاً از تاریخچه و نحوه شکل‌گیری تعزیه‌خوانی درشوش برای ما بگویید.

یا حسن: تعزیه حسینی درشوش و شهر حر از قدیمی‌ترین تعزیه نمایشی است تعزیه‌خوانی در شهر شوش از سال ۱۲۸۵ (ه ش) با تعداد دو نفر در نقش‌های امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) به‌صورت صامت و بدون کلام شروع شد، دو نفر از اهالی شوش در بین عزاداران محرم با پوشیدن لباس رزم تعزیه در میان عزاداران حاضر می‌شدند و عزاداری با مداحی و سینه‌زنی برگزار می‌شد کم‌کم تعزیه از حالت صامت خارج شد و اشعاری در بین نقش‌ها ردوبدل شد، با آمدن باستان شناسان و گروهای حفاری آثار باستانی در کاخ آپادانا، بسیاری از کارگران همراه با مردم شوش در حرم دانیال نبی (ع) عزاداری می‌کردند و نسخه‌ها (دیالوگ) تعزیه نیز نوشته شد البته انحرافات و خرافاتی هم در اشعار بود که بعد از انقلاب این موضوع توجه قرار گرفت و باراهنمایی شهید «حسن دانش» امام‌جمعه وقت شوش اشعاری که در شأن امام حسین (ع) نبود حذف شد و اشعاری توسط «حاج محمدعلی محول» سروده شد که بعدها همان اشعار به همت «علیرضا یا حسن» تجدیدنظر شد و نسخه‌های امروزی تدوین شد.

چند نفر در اجرای تعزیه فعالیت دارند؟

یا حسن: حدود ۷۰۰ نفر در اجرای تعزیه همکاری دارند البته با توجه به متغیر بودن تعداد سیاهی‌لشکر، اسب‌سواران و برخی عوامل دیگر می‌توان گفت گاهی بیش از ۷۰۰ نفر درزمینهٔ اجرای تعزیه فعالیت دارند.

تعزیه درشوش چگونه مدیریت می‌شود؟

یا حسن: تعزیه شوش با عنوان هیئت تعزیه بزرگ حسینی شوش وابسته به حسینیه‌ی اعظم است و زیر نظر هیئت‌مدیره آن اداره می‌شود. همه‌ساله دو ماه پیش از ماه محرم آمادگی و فراهم آوردن تمهیدات لازم آغاز می‌شود اعضا معمولاً افرادی هستند که هرساله این نقش را ایفا می‌کنند اما در صورت نیاز به ورود شخص جدید معمولاً از بین اعضا هیئت که چندین سال در هیئت همکاری داشته‌اند انتخاب می‌شود.

معیار انتخاب بازیگران در تعزیه چیست؟

یا حسن: از دلایل انتخاب یک فرد جدید برای یک نقش علاوه بر مطابقت سن، قد و صدای فرد به شخصیت نقش موردنظر شخصیت اجتماعی بازیگر نیز موردتوجه قرار می‌گیرد ایفاکننده نقش اهل‌بیت (ع) با حساسیت بالایی از سوی هیئت‌مدیره انتخاب می‌شود.

تعزیه حسینی چگونه تأمین مالی می‌شود؟

یا حسن: مسائل مالی هیئت به‌صورت خودگردان و با دریافت نذورات مردمی تأمین می‌شود کلیه هزینه‌های لباس و یراق و حتی کرایه‌ی اسب توسط بازیگران با هزینه‌ی شخصی تهیه می‌شود بابت ایفای نقش هیچ هزینه‌ای دریافت نکرده و نمی‌کنند مابقی هزینه‌های عمومی نیز توسط هیئت‌مدیره و اعضای هیئت تعزیه بزرگ حسینی شوش به‌صورت مشارکتی و از محل دریافت نذورات مردمی تأمین می‌شود.

مراحل ثبت ملی تعزیه چگونه بود؟

یا حسن: از سال ۸۲ با پیگیری‌های مستمر و شرکت دادن تعزیه در همایش‌ها و کنفرانس‌های ملی و اجرا در فرهنگسراهای تهران همچنین با همراهی هیئت تعزیه شهر حر متعلق به «مرحوم عبد علی حیدری» و اجرای تعزیه به دو گویش محلی عربی و فارسی تعزیه حسینی در کشور مطرح شد.

تعزیه در سطح ملی برگزار شد تا اینکه با حمایت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان و همکاری اداره میراث فرهنگی و گردشگری شوش از چندین گروه کارشناس هنری و فرهنگی دعوت شد تا درنهایت تعزیه حسینی در سال ۸۷ به ثبت ملی رسید و هم‌اکنون در شرف ثبت جهانی است.

پس از ثبت ملی تعزیه چه اقدامی در جهت ساماندهی تعزیه انجام شد؟

یا حسن: بااینکه تعزیه به ثبت ملی رسیده ولی هیچ‌گونه هزینه‌ای به ساماندهی یا بهسازی امکانات اجرای تعزیه تعلق نگرفته و مانند سابق به‌صورت خودگردان اداره می‌شود.

درباره محل اجرای تعزیه بیش از ۶۰ سال است که تعزیه در این محل برگزار می‌شود با ثبت جهانی محوطه باستانی شوش میراث فرهنگی شهرستان شوش جهت آماده‌سازی محوطه باستانی خواستار خارج کردن فنس‌ها شد ولی با ممانعت شدید مردم روبرو شد لذا پس از رایزنی با اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان و «دکتر محمدحسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور محل فعلی برگزاری در نقشه‌های ثبت جهانی محوطه باستانی شوش به‌عنوان میدان امام حسین (ع) ثبت شد و اکنون نیز تعزیه در محل دائمی آن برگزار می‌شود.

تأثیر تعزیه حسینی بر مردم چگونه بوده و انتظار شما از مسؤولین چیست؟

یا حسن: تعزیه به‌عنوان یک اثر فرهنگی معنوی در ۷۰ منطقه از سطح شهر و روستاهای شهرستان شوش در مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود و در طول سال به اجرای وقایع مذهبی زیر نظر کانون تعزیه شهرستان می‌پردازند تکثیر تعزیه در نقاط مختلف دال بر تأثیر مثبت تعزیه و نمایش وقایع مذهبی برای مردم است.

لذا از مسؤولین انتظار داریم جهت ساماندهی تعزیه شوش در جهت رسیدن به حد مطلوب سطح ملی زمینی جهت اجرای تعزیه اختصاص دهند و در اختیار هیئت قرار دهند تا نسبت به مسقف کردن، احداث جایگاه تماشاگران سرویس بهداشتی و بقیه مسائل رفاهی اقدام شود هیئت تعزیه حسینی اعلام آمادگی دارند در صورت تأمین زمین محلی را جهت موزه تعزیه که در شأن و درخور ثبت ملی شدن تعزیه حسینی شوش باشد جهت بازدید گردشگران خارجی و داخلی احداث کند.