نسل کوچه های تنگ هنوز هم منقرض نشده، با این تفاوت که در شهرهای دیگر، کوچه هایی که دو نفر به سختی از آن عبور می کنند را کوچه های دوستی و آشتی کنان گذاشته و در اهواز باید نام این کوچه ها را پیچ و خم فقر نامید.

کوچه های باریک فقر

چهارصد دستگاه اهواز، کوچه های تنگ و باریکی دارد که افراد باید برای عبور از آن به صف شوند و گاها عبور دو نفر در کنار یکدیگر از این کوچه ها امکان پذیر نیست.آن کوچه ها به جای اینکه محلی برای دوستی ها باشد هر کدام یک آسیب اجتماعی را به چشم دیده که آه از نهاد هر انسان دغدغه مندی بلند می کند.

منطقه چهارصد دستگاه یک محله محروم در دل کلانشهر اهواز و با فاصله کمی از مناطق نسبتا برخورداری مثل کوی طالقانی و سلطانمنش واقع شده است؛ البته مناطق محرومی مثل گل سرخی، الصافی، بیست متری شهرداری و زیتون کارگری نیز در کنار این منطقه قرار دارند.

چهارصد دستگاه را می توان منطقه گمشده و فراموش شده کلانشهر اهواز نامید؛ منطقه ای که پازل گمشده اش ارائه خدمات شهری به ساکنان آن است. متأسفانه در چهارصد دستگاه خبری از یک فاضلاب خوب یا آسفالت کوچه ها نیست و حتی در ورودی این منطقه نیز زباله های انباشت شده روی هم و فاضلاب های بالاآمده به چشم می خورد.

کلکسیون آسیب های اجتماعی

معضلات و آسیب های اجتماعی بسیاری در منطقه چهارصد دستگاه وجود دارد که از آن جمله می توان به بیکاری، فقر، بی خانمانی، مهاجرت، خودکشی، سرقت و دزدی و اعتیاد اشاره کرد.

برخی خانواده ها از بردن نام خود برای درج در گزارش ترس دارند اما هر کدام سینه ای مالامال از درد دارند؛ هر کدام قصه ای پر غصه از آسیب های اجتماعی که در کوچه به کوچه چهارصد دستگاه موج می زند را تعریف می کنند.

محله ای پر از قاچاقچی مواد

یکی از جوانان جانش به لب می آید و با خودسوزی خود، نمادی برای خودکشی در منطقه می شود؛ یک تک پسر هم در برابر تعارف مواد مخدر مقاومتی نکرد تا نمادی برای اعتیاد در منطقه شود. سنگ هم آب می شود اگر بفهمد خانواده ای نجیب به خاطر زندگی در بافت فرسوده و یا تحت تأثیر قرار گرفتن افراد هم محله خود در دامان اعتیاد سوخته اند؛ مادری تنها پسرش را با مواد مخدر صنعتی از دست داده و یا زنی که سایه سر خود و فرزندان دلبندش را غرق در اعتیاد می بیند.

جوانانی طرد شده از خانواده

چند جوان نیز بدون سایه پدر و مادر در یک خانه زندگی می کنند؛ پدر فوت کرده و مادر هم فرار را بر قرار ترجیح داده و با دختران از این منطقه رفته است. معلوم نیست چنین جوانانی که اول باید غصه نبود چتر حمایتی پدر را داشته باشند و در ادامه راه زندگی هم مادر به عنوان کانون اصلی خانواده آنها را طرد کرده چه آینده ای خواهند داشت؟

بیکاری و فقر معیشتی به اشکال مختلف در هر کدام از خانه های این منطقه موج می زند. زنی سرپرست خانوار و دیگری بدسرپرست است؛ خانواده ای سایه پدر ندارد؛ خانواده ای هم مادر و هم پدر کارگر هستند و به این ترتیب فقر در میان آنها ریشه دوانده است.

سراسر منطقه پر است از سگ های ولگرد و مردم انگار به وجود آنها عادت کرده اند؛ آنقدر درد دارند که وجود این حیوانات اصلا در بین مشکلاتشان پیدا نیست و گویی با این جانوران انس گرفته اند.

بی آبی های چند روزه

این روزها اهالی خیابان پاکبان چهار منطقه چهارصد دستگاه با بی آبی های چند روزه دست و پنجه نرم می کنند؛ برخی خانه ها انشعاب غیرقانونی دارند و آنهایی که دارند هم از قبض هایی که برای بی آبی هایشان صادر می شود، گلایه های بسیاری دارند.

ساکنان این منطقه، تر و خشک با هم می سوزند چه آنهایی که آب بها پرداخت می کنند و چه آنهایی که انشعاب قانونی ندارند؛ به اذعان اهالی، مأموران عملیاتی آبفا هم به منطقه آمده اند ولی مشکل ناپایداری و افت فشارآب همچنان به قوت خود باقی است.

چشم های ملتمس

چشم هایش پر از تمنا است؛ پیرزنی که با ترس و لرز کنارمان می آید و می گوید: «برای چه اینجا آمده اید؟ آیا واقعا می خواهید این ساقی ها را جمع کنید و ببرید؟» وقتی فهمید تنها برای بیان محرومیت های منطقه آمده ایم چشمانش ابری شد و با التماس ادامه داد: «هنوز جنگ شروع نشده بود که در این محله زندگی می کردم، اما اینجا دیگر آن محله قدیمی نیست، پراز قاچاقچی مواد مخدر شده و همه همسایگان خوبمان از اینجا رفته اند.»

وی در پاسخ به اینکه چرا از این محل چرا نرفته ؟ با حسرت گفت: «اگر می شد خیلی خوب بود» و بدون اینکه اجازه بیان ادامه حرف را بدهد با دنیایی از درد دور شد و به خانه اش برگشت.

خانه ای کوچک حدودا۷۰ متری با خانواده ای پنج نفره، آبی برای مصرف ندارد؛ تانکر ذخیره آب تهیه نشده و خانواده برای ذخیره آب از سطل های ۱۰ لیتری متعدد استفاده می کنند. این خانواده از ۲۴ ساعت تنها یک یا دو ساعت آب دارند، به آبفا نرفتند چون مستأجر هستند.

طاهر حمیدی پدر خانواده می گوید: آب همان یک ساعت هم که وصل می شود، بوی فاضلاب می دهد و آب خوراکی را به صورت تصفیه شده می خریم؛ متأسفانه چند سال است که این مشکلات در منطقه وجود دارد.

در مورد انتظارش از مسئولان نیز می گوید: مهمترین و واجب ترین خواسته ما همان آب است که بسیاری از کارها مثل لباس شستن، ظرف شستن، استحمام و نوشیدن به وجودش بستگی دارد و مسئولان باید یک آب پایدار برای ما تأمین کنند.

این شهروند در پایان گلایه می کند: در همان مدت زمان کمی که آب هست و باید ظرف ها را بشوریم آنقدر بوی فاضلاب می دهد که احساس می کنیم با میکروب در حال شستشوی ظرف ها هستیم.

پول خرید کنتور نداریم

زنی با چادر گل گلی و مندرس در را باز می کند، خانه ای ۶۰ متری دارند با چند بچه قد و نیم قد و از مایه حیاتی به نام آب محروم هستند. چون برای شستشوهای مختلف و انجام کل کارهای زندگی که به آب وابسته است با مشکل مواجه شده اند از منبع آب، برای ذخیره استفاده می کنند و تنها انتظارش از مسئولان استانی رسیدگی به وضعیت منطقه است.

سارا سعیدی با انتقاد از قطعی متوالی سه روزه آب می گوید: چند ماه قبل شوهرم به شرکت آب رفت و به ما گفتند که باید یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برای انشعاب آب پرداخت کنید تا بعد از نصب کنتور مشکل آب شما حل شود.

وی با ناراحتی از نداشتن پول برای نصب کنتور گلایه می کند و می گوید: تا اندازه ای که پول داشتیم حتی لوله های آب را تعویض کردیم ولی باز هم مشکل حل نشد؛ صبح ها از هشت به بعد آب قطع و ساعت های بامداد به بعد وصل می شود.

این مادر نگران می گوید: فاضلاب و نظافت منطقه خیلی بد است و هیچ رسیدگی به آن نمی شود. امنیت هم که هیچ و برای همین شب و یا در تاریکی اصلا از خانه بیرون نمی زنیم و یا در صورت نیاز شوهرم مرا همراهی می کند.

خانه دیگر هم دست کمی از خانه قبلی ندارد؛ سراسر حیاط پر است از ظرف های ذخیره آب؛ انشعاب مجاز دارند و شکایت بردن نزد آبفا را بی فایده می داند.

نبود امنیت

گلناز حسینی از ساکنان این منطقه نیز با گلایه از وضع موجود می گوید: در این منطقه فراموش شده ایم؛ فاضلاب بالا می زند، امنیت هم اصلا نداریم، معتادان خانواده ها را اذیت می کنند و وقت دعواهایشان از روی خانه ها عبور می کنند و مواد فروشی در محله زیاد است.

نوبت به خانه بعدی می رسد. پسر نوجوانی که شاید ۱۶ یا ۱۷ سال بیشتر نداشته باشد در را باز می کند. آب آنها هم هر روز قطع و فقط ساعاتی از شب را آب دارند؛ انشعابشان مجاز است ولی آبفا فقط برای آنها صدور قبض در عین بی آبی را به ارمغان آورده و دیگر ماحصلی برایشان ندارد. مشغله کاری اجازه پیگیری به خانواده آنها نداده اما از پیگیری سایر همسایه ها خبر دارند؛ از مسئولان انتظار رسیدگی و حل همه مشکلات منطقه را دارد.

علی سمیعی می گوید: امنیت که نداریم چون منطقه دزد و معتاد زیادی دارد؛ منطقه خیلی بدی است و ما هم از سرناچاری در این محله زندگی می کنیم ولی خواهش می کنم که مسئولان کمی به فکر ما باشند.

وضعیت فقر و مظلومیت خانواده های این محله حال هر فردی را دگرگون می کند؛ سراغ خانه های دیگر را گرفتن کار سختی بود. زنی لاغر اندام و نحیف که از فقر غذایی شدید رنج می برد در خیابان قدم می زد که در پاسخ به چگونگی وضعیت زندگی می گوید: « والا چه بگویم واقعا تحمل کردن بی آبی خیلی سخت و روزگار به ما بد می گذرد».

سیما حمیدی ادامه می دهد: آب هر روز صبح قطع و غروب وصل می شود؛ وقتی تانکر آب نداشتیم خیلی برایمان سخت بود و همیشه باید آب را در دبه های یک و نیم لیتری آب معدنی ذخیره می کردیم.

این شهروند می گوید: برخی کوچه ها خاکی و آسفالت نیست، بچه های ما از این بی بهداشتی اذیت می شوند؛ شهرداری اصلا به این منطقه و بحث نظافت آن رسیدگی نمی کند و همیشه خودمان باید تمیزکاری کنیم.

او با گلایه از اینکه فاضلاب همیشه بالا می زند و کودکان در خطر ابتلا به بیماری هستند، انتظارش را از مسئولان این گونه بیان می کند: «از مسئولان انتظار دارم به ما رسیدگی کنند، به ویژه قسمت کپری های چهارصد دستگاه که نیازمند رسیدگی ویژه در زمینه آب و برق هستند».

حضور در سایر کوچه های منطقه افراد را به بیرون از خانه می کشاند، اصلا صورت خوشی ندارد ولی اهالی می گویند: «ساقی ها شما را دوره کردند» و برخی ها از سر دلسوزی خواستار ترک محله می شوند.

تأیید تورم آسیب های اجتماعی در منطقه

مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان در پاسخ به مشکلات منطقه چهارصد دستگاه به خبرنگار مهر می گوید: واقعا شاخص های اجتماعی استان خوزستان مطلوب نیست، کسی نمی تواند دفاع کند و اصلا هم سیاه نمایی نیست.

محمد صادق کریمی کیا ادامه می دهد: در استان خوزستان به چند شاخص از جمله بی سوادی و حاشیه نشینی که می پردازیم وضعیت نگران کننده می شود؛ مثلا ۱۲ درصد جمعیت خوزستان در بی سوادی مطلق و شاید به همین میزان کم سوادی؛ شاخص های مواد مخدر و حاشیه نشینی هم همینطور و در نهایت آدم می ترسد که استان خوزستان چرا اینطور است.

وی در تشریح مناطق حاشیه اهواز می گوید: ۱۷ منطقه در اهواز داریم که به لحاظ تعریف حاشیه نشینی جزو مناطق کم برخوردار هستند؛ حاشیه نشینی پدیده ای است که ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه آن را به وجود آورده و نمی توان حاشیه نشینان را سرزنش کرد و به آنها گفت که چرا این وضع را دارید بلکه باید به دنبال علت های اصلی ماجرا بود که چرا مردم مجبور هستند در چنین وضعیتی زندگی کنند.

انتقال معضلات به شورای اجتماعی کشور

کریمی کیا ادامه می دهد: از زمانی که منصوب شدم اصلی ترین موضوع کاری خود را حاشیه نشینی تعیین و  موضوع را به شورای اجتماعی کشور منتقل کردم و هنوز هم در حال دفاع برای این مناطق هستیم؛ اعتباراتی را اخذ و برای مناطق مختلف حاشیه نشینی در حال اجرای پروژه هستیم.

وی با اشاره به اجرای این پروژه ها در مناطقی مثل علی آباد، ملاشیه و چهارصد دستگاه می گوید: خانه به خانه برای شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل ورود پیدا کردیم؛ گام های ما همه اجتماعی ـ فرهنگی است. اگر نتوانیم وضعیت پایگاه سلامت ـ بهداشت، حوزه اعتیاد با ساخت مرکز ترک اعتیاد متناسب و پایگاه خدمات اجتماعی را در این مناطق بهسازی کنیم، کاری از پیش نمی بریم.

مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان با بیان اینکه مردم در این مناطق نیاز به توجه دارند، ادامه می دهد: در این مناطق به لحاظ اجتماعی ـ فرهنگی علاقه ندارند که ساختمان های آنها را به یک ساختمان چندطبقه تبدیل کنیم و به امکانات نصف و نیمه که قابل انجام است، قناعت می کنند و حتی جمع آوری به موقع زباله برای آنها یک رضایت بخشی نسبی ایجاد می کند.

دانش آموزی با شکم گرسنه

کریمی کیا عنوان می کند: بعد از کوی شهید محسن کارون و چند منطقه پایلوت دیگر که فعلا در حال اجرای کار هستیم؛ مناطقی مثل حصیرآباد، منبع آب و چهارصد دستگاه را در اولویت برنامه های سال جاری قرار دادیم تا کارهای اجتماعی ـ فرهنگی را انجام دهیم ولی بدون مشارکت خود اهالی و شهروندان هیچ کاری شدنی نیست.

وی اضافه می کند: برای این کار اول نیروهای سازمان های مردم نهاد، نیاز مناطق فوق را شناسایی و بعد از اعتمادسازی کار خود را شروع می کنند. مثلا روشنایی محله واقعا می تواند امنیت محله را تأمین و جمع آوری به موقع زباله می تواند فضای محیطی ـ بهداشتی را بهبود ببخشد.

مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان با اشاره به اینکه طرح ناامنی غذایی را در منطقه شهید محسن کارون اجرا می کنیم، می گوید: «وقتی با دانش آموزی مواجه هستیم که شکم گرسنه ای دارد؛ چه آموزشی می خواهیم به او بدهیم» متأسفانه اینقدر وضعیت این مناطق بحرانی است که استان خوزستان جزو هفت استان ناامن غذایی، در زمینه دانش آموزان بازمانده از تحصیل رتبه های اول کشوری، در زمینه بی سوادی سوم، حاشیه نشینی دوم و در زمینه غرق شده ها نیز اول است.

این مناطق تولیدکننده آسیب های اجتماعی

کریمی کیا با تأکید بر اینکه همه دستگاه های اجتماعی ـ فرهنگی مؤظف به انجام کار برای این مناطق هستند، یادآور می شود: جلسه ای با شورای شهر اهواز برگزار و به رئیس شورا گفتیم با وجود اینکه هیچ کار اجتماعی طی سه ـ چهار سال اخیر انجام نشده ولی هرجایی برای انجام طرح های اجتماعی ـ فرهنگی ورود پیدا کردید ما هم کنار شما هستیم.

وی تأکید می کند: تا زیرساخت های اصلی اجتماعی ـ فرهنگی در این مناطق فراهم نشود هیچ کاری نمی توان برای آنها انجام داد؛ یعنی ساخت مساجد و کتابخانه ها و مراکز فرهنگی ـ اجتماعی باید در اولویت کاری این مناطق قرار بگیرد.

مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان با اشاره به وجود بزهکاری و فساد در این مناطق می گوید: وقتی در خانه ای یک خانواده ۱۰ نفره زندگی می کند چه انتظاری می توان از آنها داشت؛ متأسفانه این مناطق تولیدکننده آسیب های اجتماعی هستند.

کریمی کیا عنوان می کند: برگزاری دوره های رایگان فنی و حرفه ای، اجرای طرح شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل، برگزاری دوره های رایگان در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای فرزندان هفت تا ۱۷ ساله این مناطق از جمله اقدامات انجام شده است.

وی با بیان اینکه منطقه چهارصددستگاه و منبع آب جزو پروژه های اولویت دار در سال جاری است، می گوید: نیاز نیست که در آنجا بولدوزور راه بیندازیم ولی کارهای اجتماعی ـ فرهنگی و کارهای عام المنفعه را در این مناطق انجام می دهیم.

رنج از نارسایی ها به صورت مزمن

امام جمعه موقت اهواز نیز در واکنش به مشکلات بسیار در منطقه چهارصد دستگاه می گوید: منطقه چهارصد دستگاه به صورت مزمن از نارسایی های بسیاری رنج می برد و نیازمند توجه ویژه ای هستند.

حجت الاسلام سید ابولحسن حسن زاده ادامه می دهد: البته اینکه رسیدگی به منطقه چهارصد دستگاه در حد صفر است را قبول ندارم چون کارهای بسیاری انجام شده ولی نسبت به آنچه که شأن مردم است و جایگاهی که باید داشته باشیم، بسیار ضعیف است.

وی در پایان می گوید: حل معضلات چنین مناطقی به یک بسیج همگانی از دستگاه های اجرایی مختلف نیاز دارد تا کاستی ها انشاالله جبران شود.

مشکلات آب چهارصددستگاه موردی است

مدیرعامل آبفا اهواز در واکنش به مشکلات آبی منطقه چهارصددستگاه می گوید: آب مناطقی مثل چهارصد دستگاه ها را از آب حیات شوشتر تأمین می کنیم؛ این منطقه به صورت خاص و ویژه مشکلی ندارد ولی به صورت موردی برخی اهالی مشکلاتی دارند.

فردوس کریمی ادامه می دهد: تلفن ۱۲۲ پاسخگوی مشکلات مردم در حوزه آبفا است؛ اپراتورهای این شماره مشکلات مردم درخصوص گرفتگی فاضلاب و یا افت فشار آب را در سامانه رسیدگی کارشناسان فنی ثبت می کنند. همچنین اداره آبفا اهواز نیز در کنار این شماره پاسخگوی تمامی شهروندان هست.

وی با بیان اینکه نمی گویم شرایط مطلوبی داریم ولی شرایط نسبت به سال گذشته بهتر شده اضافه می کند: منابع آب موجود در منطقه منبع آب را از طریق یک خط ۷۰۰ از علی ابن مهزیار تأمین خواهیم کرد که اجرای پروژه آن حدود ۶۶ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

مدیرعامل آبفا اهواز در پایان می گوید: با اجرای این پروژه کل مناطق شرق اهواز از مخزنی۱۲۰ هزار مترمکعبی تأمین آب می شوند. از جمله مناطق این حوزه می توان به کوی رمضان، منبع آب، حصیرآباد، چهارصد دستگاه، پاداد تا کوت عبدالله اشاره کرد.

امید است مسئولان و دستگاه های اجرایی مختلف استان خوزستان نسبت به ساماندهی وضعیت منطقه چهارصد دستگاه توجه ویژه ای داشته باشند قبل از اینکه تمام خانواده های مظلوم این منطقه متأثر از آسیب های اجتماعی فراوان شوند.

پلشتی های اجتماعی آنقدر زیاد است که نیاز به اجرای یک طرح ضربتی اجتماعی در این منطقه احساس می شود. کودکان آینده سازان این کشور هستند و اگر کودکان این منطقه با چنین شرایطی بزرگ شده و وارد جامعه شوند قطعا خود تولیدکننده آسیب های اجتماعی می شوند.