گونه‌های گیاهی و جانوری خوزستان تا گستره ۵ هزارکیلومتر در در خطر نابودی کامل
عصر جنوب – asrejonoob.ir: نماینده تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان با اشاره به تبعات و خسارات زیست محیطی احداث سد بختیاری گفت: با احداث این سد، گونه‌های گیاهی و جانوری در گستره‌ای با بیش از ۵ هزار کیلومترمربع مساحت نابود خواهند شد.
هژیر کیانی در خصوص سد بختیاری اظهار کرد: این سد با بیش از ۳۰۰ متر ارتفاع به عنوان بلندترین سد بتنی دو قوسی جهان بر روی رودخانه بختیاری یکی از شاخه‌های رودخانه دز در بالادست اندیمشک در استان لرستان در حال احداث است.
وی افزود: حجم مخزن سد بختیاری بیش از ۵ میلیارد مترمکعب است. هدف از احداث این سد از سوی سازندگان و متولیان سد مذکور؛ نجات سد دز و جلوگیری از ورود رسوبات به مخزن سد دز عنوان شده که همان تفکر غالب در مدیریت منابع آبی کشور یعنی احداث یک سد برای نجات سدی دیگر است.
نماینده تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان تصریح کرد: متأسفانه تفکر غلط احداث سدی برای نجات یک سد دیگر که امروزه در دنیا توسط کارشناسان و صاحب‌نظران منسوخ شده همچنان تفکر غالب در مدیریت منابع آبی کشور ایران است. اینکه برجسته‌ترین نقش یک سد نجات سدی دیگر باشد تفکری کاملاً نادرست است که همواره نسبت به پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی آن هشدار داده‌اند.
کیانی عنوان کرد: چگونه است که مدیران منابع آبی کشور هنوز نتوانسته‌اند از سد گتوندها و کارون ۳ها عبرت بگیرند؟ وقتی از تجربه تلخ احداث سدهایی مانند گتوند و کارون ۳ عبرت نمی‌گیرند، با توجیهات غیرعلمی و با عوام‌فریبی مردم ادعا دارند که برای تثبیت و افزایش عمر مفید سد دز، اقدام به احداث سد بختیاری کرده‌اند.
وی ادامه داد: این تفکر، کاملاً غلط و در حقیقت احداث سد برای سد و احداث سد برای منافع سهامداران خاص و شرکت‌های سرمایه‌داری و مشاوره‌ای است و بنابراین احداث این سدها برای توسعه پایدار نیست. اگر واقعا متولیان امر سدسازی و مدیران منابع آبی کشور قصد انجام اقداماتی ماندگار و مبتنی بر توسعه پایدار را دارند، چرا در حوضه‌هایی که مراتع و جنگل‌ها در حال نابودی است ورود نمی‌کنند؟
نماینده تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان افزود: اگر هدف متولیان سدسازی توسعه پایدار است چرا از فرسایش خاک حوضه‌های مختلف یا حداقل پیرامون سدها جلوگیری نمی‌کنند؟ متولیان و مجریان سدسازی و شرکت‌های سدسازی و مشاوره‌ای تاکنون در زمینه نجات خاک، جلوگیری از فرسایش خاک، تثبیت خاک یا نجات مراتع و جنگل‌ها و … چه اقدامی انجام داده‌اند تا مردم به آن‌ها اعتماد کنند که سدسازی به نفع محیط زیست است؟
کیانی با اشاره به تفکر غالب و غلط چندین ساله مدیریت منابع آبی کشور در حوزه سدسازی، بیان کرد: اگر متولیان سدسازی می‌خواهند به نفع محیط زیست و مردم گامی بردارند چرا در زمینه تغییر معیشت جوامع محلی حوضه‌های آبخیز سدها اقدامی انجام نمی‌دهند؟ در حوضه‌های آبخیز بعد از احداث سدها مردم و طبیعت را رها و فشار مضاعفی را به مردم تحمیل کرده‌اند.
وی اظهار کرد: کاملاً واضح و روشن است که اگر سدی احداث نشود منافع و سهام برخی شرکت‌ها افت خواهد کرد. البته راضی به ورشکستگی این شرکت‌ها نیستیم اما چرا شرکت‌های مذکور در زمینه پایداری زمین و آبخیزداری و غنی‌سازی جنگل‌ها و مراتع ورود نمی‌کنند. اگر سدسازی‌ها واقعا در جهت منافع مردم احداث می‌شوند چرا جوامع محلی حوضه‌های آبخیز سدها همواره مورد فراموشی قرار گرفته‌اند؟
نماینده‌های تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان با بیان اینکه اکنون بزرگترین هدف و توجیه احداث سد بختیاری، نجات سد دز است، گفت: هدف دوم احداث سد بختیاری، اشتغالزایی تأمین معیشت و مردم محلی حوضه آبخیر این سد عنوان شده است، اما این اشتغال مقطعی در ازای از دست رفتن چه چیزهایی به دست می‌آید؟ تغییراتی که در اکولوژی منطقه، اکوسیستم رودخانه و میکروکلیمای منطقه و حتی فرهنگ و میراث فرهنگی مردم منطقه به دنبال احداث سد ایجاد می‌شود، غیرقابل جبران هستند.
کیانی تصریح کرد: در کشور ایران حداقل در حوزه سدسازی هیچ‌گاه با نگاه ارزش‌گذاری به طبیعت و محیط زیست نگاه نکرده‌اند. برای مثال درخت بلوط را تنها چند مترمکعب چوب می‌بینند اما ارزش اکولوژیکی یک درخت بلوط در پروژه‌ها و طرح‌های توسعه سدسازی هیچ وقت دیده نشده است. اگر این ارزش‌گذاری‌ها نسبت به محیط زیست و طبیعت درک و دیده می‌شد امروز این بلا بر سر مردم نمی‌آمد و ما مخالف و منتقد جدی انتقال آب و سدسازی نبودیم.
وی در خصوص تبعات زیست محیطی سد بختیاری بر پایین‌دست و حوضه آبخیز سد دز عنوان کرد: حوضه آبخیز سد دز منطقه‌ای است که از لحاظ تنوع گونه‌های جانوری و گیاهی و چشم‌انداز‌های طبیعی بسیار بکر است. اما چون با احداث این سد یک گستره بیش از ۵ هزار کیلومترمربع زیر آب می‌رود بسیاری از این گونه‌ها که در ارتفاع خاصی زیست می‌کنند، از بین خواهد رفت. این گونه‌های گیاهی و جانوری ذخایر ژنتیکی کشور هستند که با تکمیل سد بختیاری در این گستره، نابود خواهند شد.
نماینده تشکل‌های محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان ایجاد تغییرات جبران‌ناپذیر در چرخه طبیعی زندگی ماهی‌ها در اکوسیستم رودخانه دز را یکی دیگر از تبعات زیست محیطی احداث سد بختیاری دانست و بیان کرد: آبزیان و ماهی‌ها جهت ادامه حیات باید قادر به حرکت باشند. هنگامی که سد با ارتفاع بلند احداث می‌شود، به کمبود اکسیژن سیستم تنفسی ماهی‌ها و آبزیان را با اختلال مواجه می‌کند و تغییراتی که در چرخه زندگی طبیعی این گونه‌های آبزی ایجاد خواهد شد جبران‌ناپذیر است.
کیانی درخت بلوط را گونه گیاهی غالب در حوزه آبخیز رودخانه دز عنوان کرد و گفت: کل، بز، روباه و گرگ عمده گونه‌های جانوری در این منطقه هستند. این گونه‌های جانوری زمانی که با تخریب و تغییر پناهگاه و اکوسیستم خود مواجه می‌شوند عملاً از منطقه مهاجرت می‌کنند و بنابراین ممکن است در آینده به علت افزایش رطوبت نسبی برخی گونه‌های گیاهی حاشیه‌ای در منطقه رشد کنند اما این موضوع به هیچ وجه نمی‌تواند ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری از دست رفته را جبران کند.
وی تصریح کرد: سد بختیاری می‌تواند در چرخه هیدرولوژی طبیعی، محلی، منطقه‌ای و حتی بین‌المللی رودخانه‌ها تغییرات منفی ایجاد کند. همچنین این سد اکوسیستم حوضه اتصال رودخانه سزار با شاخه بختیاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بخش مهمی از حیات جلگه خوزستان وابسته به رودخانه دز است که حیات و زندگی بخش زیادی از مردم نیز در حوضه آبخیز این رودخانه قرار دارد. ما اجازه نداریم به نام توسعه پایدار، طبیعت و اکوسیستم آبی رودخانه دز را دستکاری کنیم. سدسازی، دستکاری آشکار بشر در طبیعت و اخلال در روند طبیعی رودخانه‌ها است و با هر هدف و تحت هر عنوانی هم که باشد نتیجه‌ای جز این نخواهد داشت.
این فعال محیط زیست عنوان کرد: سه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان را برای احداث سد بختیاری صرف می‌کنند که تبعات و آثار زیست محیطی جبران‌ناپذیری دارد. دوام و بقای مادی و معنوی مردم در بستر یک محیط زیست سالم میسر است. در حال حاضر بزرگترین چالش منابع طبیعی کشور ایران فقر اقتصادی جوامع محلی است که عموماً در حوضه آبخیز سدها زندگی می‌کنند که نمونه این موضوع سد کارون ۳ است. اگر متولیان سدسازی واقعاً به فکر توسعه پایدار هستند چرا در زمینه رفع فقر در این جوامع اقدامی انجام نمی‌دهند.
کیانی بیان کرد: با احداث سد کارون ۳ در حوضه آبخیز این سد ۱۶هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم بدون سرپناه و معیشت آواره شدند چرا وزارت نیرو به جبران ۱۵۰ هزار اصله درخت بلوطی که جهت احداث این سد قطع کرد حداقل در سطح یک هکتار اقدام به کاشت درخت بلوط نمی‌کند؟ متأسفانه از این تجارب تلخ همچنان عبرت نمی‌گیرند و هنوز هم برای منافع شرکت‌های سرمایه‌داری و با توجیه توسعه پایدار و ایجاد اشتغالی که قطعاً ناپایدار است اقدام به سدسازی می‌کنند.