یکی از دستاوردهای جامعه ی بشری در دهه های گذشته تا کنون بسط و گسترش فرهنگ ، نهادها و نگرشی تحت عنوان جامعه مدنی و ارایه ی  تعریف و اقدام به ترویج حقوق شهروندی می باشد که حاصل تلاش اندیشمندان در سالهای متمادی است .

جامعه مدنی که حقوق بشر و ارزش های دموکراسی را محترم شمرده و مدعی حمایت از حقوق انسان بماهو انسان فارغ از زبان و نژاد و طایفه و ایل و تبار اوست .
وی به ترویج قواعد و اصول دموکراسی می پردازد و رفتارش همانند پندارش حتمأ می بایست  دموکراتیک ، شفاف و مطابق ارزش های حقوق بشری باشد، و جالب و

حائز اهمیت و قابل توجه اینکه در جامعه ی مااین ویژگی ها  به ارزش های الهی نیز مزین است .
اما ، از جمله علل و عواملی که موجب پیشگیری و عدم توفیق یا کندی حصول توفیق برای یک فعال مدنی و نهاد مدنی جهت کسب اعتماد جامعه و اصلاح شرایط و تشویق و ترغیب دیگران به همراهی می شود می تواند عبارت باشد از :

۱- به ظاهر ودر شعار مدنی و دموکراتیک و در پندار و محتوی سنتی و قبیله ای اندیشیدن .
امام صادق (ع)می فرماید: کونوا دعاه الناس باعمالکم و لا تکونوا بالسنتکم .
یعنی مردم را با عمل خود و نه با زبان خود دعوت کنید .
این فرمایش یاد آور  ضرب المثلی است که : خرما خورده منع رطب نمی تواند بکند .

نمی شود به زبان و در نوشته ها و مقالات از دموکراسی و برابری حقوق انسان ها و دفاع از شهروند سخن گفت اما در تساوی حقوق انسان ها هنگام توزیع داشته ها تشکیک کرد و سیاه و سفید و این قوم و آن قوم و این منطقه و آن منطقه رادر حقوق انسانی ونعمات خدادادی ، اعم از مادی و معنوی  با هم متفاوت دانست .

مگر نه اینکه خداوند می فرماید：
•••یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر وانثی وجعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفواان اکرمکم عند الله اتقیکم ان الله علیم خبیر•••
مگر نه این است که ملاک کرامت تقوی است و مگر در احراز مسؤلیت و مدیریت شایستگی ملاک نیست ؟ پس اگر به قاعده و قانون عنایت و عمل  شود توفیق و توسعه را درپی خواهد داشت . نمی توان قانون را که به حکم عقل و خردجمعی میثاق زندگی اجتماعی است با احساس نادیده گرفت.

۲- شعار شفافیت و قانون گرایی دادن و وارونه عمل کردن: وقتی سخن از دموکراسی و رعایت حقوق شهروندی و عدالت و انصاف برزبان رانده می شود طبعأ استبداد رأی ، قبیله گرایی ، تبعیض ، نابرابری جنسیتی ، نابرابری قومیتی و امثال ذالک از عرصه ی حیات اجتماعی رخت برمی بندد و همه ی انسان ها فارغ از رنگ پوست ، نژاد ، زبان ، قوم ، قبیله ، محل زندگی و….. محترم شمرده  خواهند شد و ملاک ارزیابی  شایسته گی ها و ارزش های اخلاقی خواهد بود .

۳- فعالیت های شعاری :
از دیگر مشکلات برای یک فعال مدنی و علاوه بر آن نهاد های مدنی شعار زدگی و عدم اعتقاد قلبی به آنچه اظهار می کند است .
خداوند متعال می فرماید :
*لم تقولون مالاتفعلون *
چرا عامل به چیزی که می گویید نیستید ؟
واعظان کین جلوه بر محراب ومنبر می کنند
چون به خلوت می روند آن کار دیگر می کنند.

۴- تعارض جامعه مدنی و قوم گرایی : نمی توان هم یک فعال مدنی بود و هم به تبعض نژادی اعتقاد داشت .

از چالش های عمده برای استقرار و تحکیم دموکراسی ، قوم گرایی و گرایش های قومی در جامعه است.البته قوم گرایی متفاوت است از قومیت. قومیت یک ظرفیت و یک ارزش است و قوم گرایی همانند باندبازی یک انحراف بشمار می رود ، انحراف از معیار و قاعده .  وقتی درون جمعی صاحب اندیشه انحراف از اصول پذیرفته شده اتفاق افتد باید منتظر تفرقه و جدایی درآن مجموعه بود.

خداوند حکیم می فرماید :
* واعتصموا بحبل الله و لاتفرقوا *
تفرقه و عدم هماهنگی نمی تواند هیچ جمعی را رهنمون به موفقیت کند .

متأسفانه هنگامی که این ویروس خانمانسوز (قوم گرایی که نگاهی بدوی و ضد توسعه ای است) به بدنه ی مجموعه ، سازمان و جامعه ای رخنه کند ، درمان آن بلاشک مشکل و احیانأ ناممکن جلوه خواهد کرد .

فعال مدنی برای استقرار جامعه ای مدنی که حقوق شهروندی رعایت شود نیازمند اصلاح خود و نگاهی فراتر از غوطه ور شدن در حصارهای محدود می باشد .

حصارهایی که تا شکسته نشوند بی گمان حصول توفیق در استقرار نگاه و جامعه ی مدنی و اعمال قانون امری بس دشوار خواهد بود .نمونه های شکستن این حصار را که منتج به موفقیت بسیار شده است می توان در دنیا به وفور ملاحظه و مشاهده کرد .
حتمأ استقرار قانون راه را بر  بی قانونی و فرار از مسؤلیت می بندد .
امیدواریم منادیان فرهنگ ، پیشقراولان شکستن این حصار تصنعی ، انحرافی و خودساخته باشند .