به اعتقاد برخی کارشناسان صنایع روغنی، روغن پالم در تمام دنیا حتی کشورهای پیشرفته جهان مورد استفاده قرار می گیرد اما معتقدند با وجودی که مصرف این روغن مضر نیست، اما باید مصرف آن مجاز و طبق استانداردهای جهانی باشد. آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی طی سالهای اخیر نشان می دهد تعداد مبتلایان به بیماری های قلبی و عروقی و حتی بیماری های کبدی افزایش یافته که این موضوع می تواند ناشی از عدم آگاهی مردم از مصرف بی رویه این روغن در محصولات و فرآورده های غذایی باشد؟

کارشناسان معتقدند: مردم باید با مضرات و مزایای محصولاتی که استفاده می کنند، آگاهی داشته باشند، برای مثال اگر کارخانه ای از روغن پالم در محصولاتش استفاده می کند باید جهت اطلاع مصرف کننده، میزان استفاده از آن را براساس پروانه بهداشتی صادره روی محصول درج کند، در غیر این صورت خلاف قانون عمل کرده و باید مورد پیگرد قانونی قرار گیرد.

برخی از کارشناسان نیز بر این باورند که استفاده از روغن گیاهی پالم در شیر و ماست توسط صنایع لبنی به خاطر وجود دستورالعمل ها و مصوبات دست و پاگیر اداری ایجاد شده است چرا که از سال ۸۶ مصوبه ای مبنی بر اینکه واحدهای لبنی که محصولات تولیدی آنان تا ۲.۵ درصد چربی داشته باشد، مشمول قانون تعزیرات حکومتی و محصولات بالای ۲.۵ درصد چربی در قیمت گذاری آزادی عمل بیشتری دارند، منجر به بروز چنین تخلفاتی شده که برای رفع این مشکلات، مصوبات و سیاست های سختگیرانه باید مورد اصلاح و بازنگری قرار گیرد.

طبق بررسی های صورت گرفته، روغن پالم ۴۰ درصد تجارت دنیا در این بخش را به خود اختصاص داده، به طوری که مالزی سالانه ۱۶ میلیون تن روغن پالم تولید می کند که ۱۰ میلیون تن آن صادر و مابقی در این کشور مصرف می شود که تجارت پرسود این محصول برای بازرگانان ایرانی و مالزیایی باعث شده تا مالزی به بزرگترین صادرکننده روغن پالم به ایران شود.

براساس آمار موجود، مصرف سالانه روغن پالم در کشورهای دنیا همچون چین ۶.۶ میلیون تن، اتحادیه اروپا ۶.۱ میلیون تن، هند ۹ میلیون تن، اندونزی ۱۱ میلیون تن و آمریکا ۱.۴ میلیون تن و ایران ۷۶۰ هزار تن است که حاکی از آن است که ایران کمترین مصرف روغن پالم را دارد اما براساس جمعیت، ایران نیز یکی از پرمصرف کننده ترین روغن پالم در دنیا به شمار می رود. حال به نظر می رسد مصرف بی رویه تمام روغن ها برای سلامت جامعه مضر است اما باید مطابق استانداردهای روز جهان مورد استفاده قرار گیرند.

روغن پالم یا نخل روغنی از گیاهان بومی آفریقا متعلق به کشورهای آنگولا؛ توگو و زئیر است و پرورش آن از سال ۱۸۴۸ میلادی در کشورهای مالزی، اندونزی و فیلیپین نیز تکثیر و گسترش یافت. روغن پالم از مقاومت خوبی در مقابل عوامل اکساینده برخوردار است به دلیل اینکه سرشار از اسیدهای چرب اشباع شده است لذا یک روغن مطلوب برای سرخ کردن محسوب می شود.

روغن پالم مثل همه چربی ها از اسیدهای چرب و گلیسرول تشکیل شده اما برخلاف تمام چربی ها، اسیدهای چرب اشباع فراوانی دارد که در دمای اتاق جامد هستند. روغن پالم اسم خود را از اسید چرب اشباع c16 یالمتیک اسید گرفته و این روغن همانند همه روغن های گیاهی روغن نخل حاوی کلسترول نیست اگرچه مصرف چربی اشباع شده کلسترول LDLو HDL را افزایش می دهد. با این حال مطالعات سال ۲۰۰۹ نشان می دهد روغن نخل جایگزین مناسبی به دلیل داشتن چربی های ترانس برای افراد با سطح بالا LDL نیست لذا استفاده از روغن نخل، نگرانی هایی را برای گروه های فعال محیط زیست ایجاد کرده است.

اسید اوئیک اشباع شده نیز تشکیل دهنده روغن نخل است. به گفته سازمان بهداشت جهانی شواهد قانع کننده ای وجود دارد که نشان می دهد مصرف پالمتیک اسید احتمال ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را افزایش می دهد. بنابراین آن را به عنوان اسیدهای چرب ترانس در طبقه بندی قرار می دهند. چربی های ترانس نیز در دمای اتاق جامد است و آنتی اکسیدان های روغن پالم قرمز مثل توکوتری نولز و کاروتنوئیدها به دلیل خواص درمانی که ادعا می شود به مواد غذایی و لوازم آرایشی اضافه می شد، هم اکنون در مواد آرایشی خانم ها استفاده می شود لذا بخش اعظم تولیدات آرایشی به روغن پالم وابسته است.

روغن پالم طی سال های گذشته در صنایع صابون سازی و مشتقات آن از جمله صنایع آرایشی، بهداشتی و شیمیایی مورد استفاده قرار می گرفت البته از روغن پالم و محصولات حاصل از آن می توان در سطح وسیعی استفاده کرد به طوری که در مالزی و دیگر کشورها از این روغن برای سرخ کردن مواد غذایی و شرینی جات استفاده می شد. روغن نخل یک ماده رایج پخت و پز در کمربند استوایی، افریقا، آسیای جنوب شرقی و بخش هایی از برزیل است. در دیگر نقاط جهان برای پایین آوردن هزینه ها در صنایع غذایی تجاری و پایداری بالا اکسیداتیو (اشباع) محصول تصفیه شده برای سرخ کردن هم از این روغن استفاده می شود.

این در حالی است که بهره گیری از روغن نخل به عنوان سوخت گیاهی در سال های اخیر، موجب افزایش تقاضای جهانی و در نتیجه افزایش قیمت آن شده است. در حال حاضر روغن پالم به عنوان چربی گیاهی یا روغن گیاهی بر روی برچسب های مواد غذایی در اتحادیه اروپا (EU) ذکر شده، اما طبق نظر اتحادیه اروپا قرار است از سال ۲۰۱۵ دیگر اجازه درج اصطلاح مذکور روی مواد غذایی بسته بندی، داده نشود و تولیدکنندگان موادغذایی موظف به درج نوع خاص چربی گیاهی شامل روغن پالم بر روی بسته بندی باشند. وزیر جهاد کشاورزی در واکنش به سخنان وزیر بهداشت درخصوص بکارگیری روغن پالم در فرآورده های لبنی گفت: در صورت استفاده از روغن پالم در شیر و ماست پرچرب، انتظار می رود طبق قانون، دستگاه های مسئول با متخلفان برخورد کنند.

محمود حجتی افزود: با توجه به تصمیمات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شورای عالی سلامت مقرر شد سهم روغن پالم در روغن خوراکی کشور نیز ۳۰ درصد کاهش یابد که در نهایت این تصمیم در ستاد تنظیم بازار نیز مورد تایید و تصویب قرار گرفت. وی با بیان اینکه، کارخانه ای که شیر تولید می کند علاوه بر پروانه بهداشتی دارای گواهی آنالیز محصولات تولیدی است، افزود: از سوی سازمان استاندارد ضوابط و چارچوب هایی برای تولید فرآورده های لبنی تعیین شده که این محصولات زیرنظر مسئولان فنی سازمان استاندارد و وزارت بهداشت مستقر در کارخانجات تولیدی انجام می شود، بنابراین صنایع لبنی نمی توانند به شکل گسترده ای از روغن پالم در تولیدات خود استفاده کنند.

حجتی راه حل این مشکل را معرفی واحدهای متخلف لبنی دانست و گفت: طی سالهای اخیر سرانه مصرف شیر به ۸۰ تا ۹۰ کیلوگرم رسیده که ایجاد چنین نگرانی هایی در جامعه موجب کاهش بیشتر سرانه مصرف می شود. دبیر انجمن صنایع لبنی نیز با تکذیب این خبر گفت: هیچ کارخانه ای را سراغ ندارم که از چربی گیاهی به جای چربی حیوانی در تولید شیر پرچرب استفاده کند و این سخنان تنها تشویش اذهان عمومی است.

رضا باکری تاکید کرد: در صورتی که وزارت بهداشت از وجود چنین کارخانجات متخلفی مطلع است، با آنان برخورد قانونی کند. مدیرعامل اتحادیه صنایع لبنی کشور نیز با بیان اینکه تمام ابزارهای نظارت بر کنترل کیفی و برخورد با صنایع لبنی در دست وزارت بهداشت است، گفت: وزارت بهداشت به جای نگران کردن مردم، واحدهای لبنی متخلف را معرفی و با آنان برخورد قانونی کند. محمدرضا اسماعیلی نیز استفاده از روغن پالم در فرآورده های لبنی را تکذیب کرد و افزود: در صورتی که تعدادی واحد لبنی و برند دست به تخلفاتی زده اند این را نباید به کل صنایع لبنی تعمیم داد.

دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی نیز ایران را پانزدهمین کشور مصرف کننده روغن پالم در دنیا عنوان کرد و گفت: استفاده روغن پالم در شیر و ماست پرچرب تخلف است و صنایع باید طبق مندرجات پروانه ساخت روی محصول، محصول را تولید و به دست مصرف کنندگان برسانند. محمد قبله بخش عمده مصرف روغن پالم وارداتی را مربوط به صنایع روغن خوراکی کشور دانست و افزود: تنها بخشی اندکی از روغن پالم به مصرف صنایع شیرینی و شکلات سازی کشور می رسد و طبق مجوزهای وزارت بهداشت نیز صنایع لبنی می توانند از این روغن برای تهیه بستنی، خامه، پنیر خامه ای، پنیر پیتزا و شیر خشک جهت حجم دهی به محصول استفاده کنند.

وی با بیان اینکه روغن پالم سرطان زا نیست، گفت: مواد و ترکیبات روغن گیاهی پالم تقریبا همانند روغن های آفتابگردان سویا و ذرت است، حتی مصرف غیرمجاز روغن های آفتابگردان، سویا و ذرت نیز می تواند برای سلامت جامعه مضر باشد و این موضوع تنها مربوط به روغن پالم نمی شود. وی تصریح کرد: روغن پالم طبق استاندارد ملی و جهانی و با مجوزهای بهداشتی وزارت بهداشت و سازمان استاندارد ایران در صنعت روغن خوراکی کشور استفاده می شود و جای نگرانی برای مصرف این روغن نیست.

وی ادامه داد: از سال ۶۸ مجوز مصرف روغن پالم در روغن خوراکی توسط وزارت بهداشت صادر شد. وی میانگین روغن وارداتی پالم طی سال های اخیر را حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد ذکر کرد و اظهار داشت: براساس مجوزهای وزارت بهداشت در طول سالهای ۸۶، ۸۷، ۸۸، ۸۹، ۹۰، ۹۱ و ۹۲ سهم واردات کشور از روغن خام (پالم) به ترتیب ۲۸ ، ۵۷ ، ۵۰ ، ۴۴ ، ۴۶ ، ۴۴ و ۴۵ درصد بوده است. وی تاکید کرد: طبق مصوبه ستاد تنظیم بازار و ابلاغیه های آن که مسئولیت تنظیم بازار روغن را به انجمن صنفی روغن نباتی واگذار کرده، مقرر شده در سال ۹۳ معادل ۳۰ درصد روغن پالم، ۵۰ درصد روغن سویا و ۲۰ درصد روغن ذرت یا آفتابگردان وارد کشور شود.

به گفته رئیس سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت، در حال حاضر واردات کل روغن ها به کشور از یک میلیون تن عبور کرده که متاسفانه ۵۰ درصد آن روغن پالم است. دیناروند درخصوص مضرات روغن پالم می گوید، این روغن دارای اسید چرب اشباع زنجیره بلند است و یافته های علمی ثابت کرده که مصرف زیاد آن در انسداد عروق، بیماریهای قلبی عروقی و حتی در بیماری های سرطان اثرات سوئی دارد. بر همین اساس توصیه می شود که مصرف اسیدهای چرب اشباع زنجیره بلند از سوی مردم محدود شود. وی افزود: روغن پالم شبیه اسیدهای چرب ترانس است که در روغن جامد وجود دارد البته روی اسیدهای چرب ترانس در روغن های جامد بسیار خوب کار شده و اکنون سهم مصرف روغن جامد در کشور تقریبا به زیر ۲۵ درصد رسیده و در تلاشیم سهم مصرف خانوار در روغن جامد به صفر برساند.

دیناروند معتقد است؛ روغن پالم شبیه روغن جامد است و مصرف آن در هیچ جای دنیا ممنوع نیست اما از نظر تغذیه ای توصیه می شود آن را مصرف نکنند، هرچند که این روغن به دلیل بالا بودن پایداری حرارتی در روغن های سرخ کردنی مورد استفاده قرار می گیرد و توصیه می کنم مردم روغن پالم و سرخ کردنی را کمتر مصرف کنند. رییس سازمان ملی استاندارد ایران نیز اعلام کرد: تولیدکنندگان محصولات لبنی مجاز به استفاده روغن پالم در شیر و ماست نیستند و بهره گیری از این روغن فقط در تولید هشت فرآورده لبنی مجاز است. نیره پیروزبخت افزود: هم اکنون ۳۰۰ فرآورده لنبی در کشور تولید می شود که تولیدکنندگان تنها در تولید پنیر خامه ای با چربی گیاهی، پنیر پیتزا پروسس، شیر خشک با چربی گیاهی، بستنی پروبیوتیک و بستنی مجاز به استفاده از روغن پالم هستند.