عصر جنوب:  “سازمان مردم نهاد” ؛ نامی که پس از روی کار آمدن دولت روحانی بیش از پیش بر سر زبان ها می آید، شاید تا به حال با خود فکر کرده اید که سازمان مردم نهاد یا (NGO) چیست؟ یا اصلاً به چه دردی می خورد و در نهایت به چه چیزی می خواهند برسند؟

 

بهتر است ابتدا تعریفی از سازمان مردم نهاد (سمـن) یا NGO داشته باشیم.

 

سازمان های غیر دولتی یا  سازمانهای مردم نهاد به سازمانهایی اطلاق می شود که توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیر حکومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تأسیس شده و دارای اهداف  غیر انتفاعی و غیر سیاسی و غیر دولتی می باشد و به دو صورت عضو پذیر یا امنایی توسط هیأت مدیره ، مدیریت و اداره می شود .

 

سازمان‌های مردم‌نهاد، اساساً با تاکید بر ۳ اصل داوطلبانه، غیر انتفاعی و غیر سیاسی تشکیل و تاسیس می‌شوند.

 

موضوع فعالیت NGO ها بر یکی از موارد :

 

• علمی
• فرهنگی
• اجتماعی
• ورزشی
• هنری و نیکوکاری و امور خیری
• بشر دوستانه
• امور زنان
• آسیب دیدگان اجتماعی
• حمایتی
• بهداشت و درمان و توانبخشی
• محیط زیست
• عمران و آبادانی

 

 

 

 و یا مجموعه ای از آنها می باشد .

 

 

 

کارکرد سازمانهای مردم نهاد(NGO) ها :

 

• اطلاع رسانی و آگاه سازی عمومی (ارتباطات)
• جلب مشارکت مردمی (بسیج عمومی)
• جذب سرمایه ها و منابع کوچک مردمی (بسیج منابع)
• ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین دولت ومردم
• گسترش نظارت عمومی
• ارزیابی فعالیت ها
• افزایش بهره وری در استفاده از منابع
• هنجار سازی

 

از میان کارکرد های فوق؛ موضوع جلب مشارکت مردمی، بسیج منابع، نظارت عمومی و ارزیابی از اهمیت و جایگاه بالاتری برخوردار هستند.

 

سازمان های مردم نهاد در سراسر تاریخ وجود داشته اند و در اکثر کشورهای پیشرفته جایگاه واقعی خود را پیدا کرده‌اند و گام‌های بلندی را در راستای توسعه همه جانبه روابط داخلی و بین المللی، پیگیری مطالبات شهروندان و در نهایت، کمک به دولت‌ها برداشته‌اند.
می توان از سازمان صلیب سرخ جهانی به عنوان یکی از اولین سازمان مردم نهاد نام برد که در سال ۱۸۶۳ تاسیس شد.

 

البته عمر اینگونه سازمان ها در کشور ما بیش از یک دهه نیست و آئین نامه تاسیس سازمان های مردم نهاد غیردولتی درآ خرین روزهای دولت  اصلاحات بنا به پیشنهاد مورخه ۰۸/۰۵/۱۳۸۳ وزارت اطلاعات و به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی تصویب و اجرایی شد.

 

با روی کار آمدن دولت روحانی در سال ۹۲ زمزمه هایی مبنی بر حمایت دولت از NGO ها شنیده می شد، و گویی که مبنای کار دولت همین است،”حمایت از سازمان های مردم نهاد”
می توان به چند مورد از اظهار نظرهای دولتمردان، استانداران و فرمانداران دولت تدبیر و امید در این زمینه اشاره کرد:

 

 

• در تاریخ دهم اسفند ۱۳۹۲،  عبدالحسن مقتدایی استاندار خوزستانبر“لزوم تشکیل سازمان‌های مردم‌نهاد برای دفاع از حقوق شهروندان تاکید کرد؛ وی در مراسم سالروز استقلال کانون وکلای دادگستری و روز وکیل عنوان کرد: یکی از موارد مهمی که برای رعایت حقوق شهروندی نیاز داریم، وجود مشاور حقوقی است. با این دیدگاه در چارچوب قانون، مردم با برخوردهای سلیقه‌ای هیچ مسئولی مواجه نخواهند شد.

 

وی ادامه داد: به فراخور این موضوع، باید سازمان‌های مردم‌نهاد برای دفاع از حقوق شهروندان در تمام زمینه‌ها در کلیه شهرستان‌های استان تشکیل دهیم.

 

استاندار خوزستان بیان کرد: در بسیاری از شهرستان‌های استان مشکلاتی وجود دارد که این سازمان‌ها می‌توانند به آسانی آن را حل کنند و قضایا دیگر به مراجع قانونی کشیده نشود.

 

مقتدایی تصریح کرد: به طور مثال در بحث انتقال آب کارون اگر واکنش سازمان‌های مردم‌نهاد نبود، خیلی از مسئولان پای مذاکره در مورد این موضوع نمی‌آمدند.

 

وی اظهار کرد: اعتقاد دارم که سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند بسیاری از مسایل و مشکلات اجتماعی را سر و سامان دهند، بنابراین از وکلای استان انتظار دارم تا در کنار حرفه خود، یک کار عام‌المنفعه در جهت تشکیل این سازمان‌ها انجام دهند.

 

مقتدایی یادآور شد: در حال حاضر سازمان‌های مردم‌نهاد بسیاری مانند انجمن‌های حفاظت از محیط زیست و موسسه‌های خیریه حمایت از کودکان سرطانی و ایتام در سراسر استان مشاهده می‌شود ولی برای حمایت از حقوق شهروندی هیچ‌گونه انجمن یا موسسه‌ای تشکیل نشده است. ”

 

 

 

• وی همچنین در تاریخ یکم تیرماه ۱۳۹۳ گفت: “سازمان های مردم نهاد کارشناسانه دولت مردان را نقد کنند، عبدالحسین مقتدایی در گردهمایی سازمان های مردم نهاد استان خوزستان در محل سالن اجتماعات سردار سرلشکر شهید علی هاشمیاظهار کرد: فعالیت های سازمان های مردم نهاد در راستای رفع مشکلات مردم است.وی در ادامه با تاکید بر این نکته که در آینده ای نزدیک خوزستان دست خوش تحولات خوبی خواهد شد بیان کرد: می خواهیم به جایی برسیم که مردم جرات داشته باشند حرف شان را بزنند و عملکرد مسئولان را نقد کنند.”

 

 

 

• استاندار آذربایجان شرقی در تاریخ بیستم اسفند ۱۳۹۲ گفت: “دولت از توسعه کمی و کیفی سازمان‌های مردم‌نهاد حمایت میکند.

 

اسماعیل جبارزاده در جلسه هیأت نظارت بر سازمان‌های مردم‌نهاد استان، با اشاره به سیاست دولت تدبیر و امید مبنی بر تسهیل مشارکت مردم در عرصه‌های مختلف اجتماعی،خاطرنشان کرد: تسهیل روند صدور مجوز فعالیت این سازمان‌ها در چارچوب قوانین، مقررات و آیین‌نامه‌های مربوط را مورد تاکید قرار دارد.

 

وی با اشاره به ضرورت نظارت مستمر بر فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد، تصریح کرد: دستگاه‌های استانی در حوزه فعالیت خود باید از ظرفیت این سازمان‌ها استفاده کنند و دستگاه‌های متولی نیز ملزم به صدور مجوز فعالیت آن‌ها هستند.

 

جبارزاده همچنین تشکیل منظم جلسات هیأت‌های استانی و شهرستانی نظارت بر سازمان‌های مردم‌نهاد را مورد تاکید قرار داد.

 

اسماعیلی، مدیرکل امور اجتماعی استانداری آذربایجان شرقی هم در این جلسه گزارشی از وضعیت سازمان‌های مردم‌نهاد استان ارایه کرد و سپس ۱۵ پرونده درخواست تاسیس، تطبیق و ایجاد دفتر نمایندگی سازمان‌های مردم‌نهاد مورد بحث و بررسی اعضای هیأت قرار گرفت.”

 

 

 

• همچنین در تاریخ چهاردهم تیرماه ۱۳۹۳، “فرماندار شوش بر استفاده از ظرفیت های انجمن های مردم نهاد در حل مشکلات شهری تاکید کرد.

 

فرماندار شهرستان شوش با اعلام حمایت از تشکل ها و سازمان های مردم نهاد ( NGO ) گفت:از توان و ظرفیت این تشکل ها برای حل مسایل و مشکلات شهرستان شوش استفاده خواهد شد.

 

رضا نجاتی فرماندار شهرستان شوش در نشست بررسی ظرفیت تشکل های مردم نهاد فعال در این شهرستان با اشاره به تاکید دولت مبنی بر حمایت از فعالیت سازمان های مردم نهاد اظهار داشت:سازمان های مردم نهاد به عنوان یک نهاد مدنی بازوان توانمند دولت در فعالیت های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی هستند. وی نقش و کارکرد تشکل های مردمی در راستای تحقق شعار امسال را مهم و غیر قابل انکار دانست و تاکید کرد:عزم ملی و مدیریت جهادی در حوزه های مختلف فرهنگی ، اقتصادی و اجتماعی با مشارکت فعال و گسترده مردم و نهادهای مدنی و مردمی محقق خواهد شد. “نجاتی” گفت:سازمان های مردم نهاد باید در حوزه های مختلف راه اندازی شده تا هر یک نماینده بخشی از جامعه باشند و بخشی از توده مردم را ساماندهی کنند. فرماندار شهرستان شوش با اشاره به ضرورت نظارت مستمر بر فعالیت سازمان های مردم نهاد از مدیران دستگاه های اجرایی خواست از ظرفیت این سازمان ها در پیشبرد طرح ها و برنامه ها استفاده کرده ضمن اینکه نسبت به صدور مجوز فعالیت آن ها اقدام کنند. “نجاتی” همچنین خواستار تشویق بانوان این شهرستان برای فعالیت در تشکل های مردم نهاد شد و افزود:ممنوعیت قانونی برای بانوان در این زمینه وجود نداشته و مشاوران امور بانوان در فرمانداری و سایر دستگاهها برای ترغیب حضور بانوان در این زمینه تلاش بیشتری داشته باشند. وی گفت:فرمانداری شهرستان شوش آمادگی دارد برای تشکیل و ثبت سازمان های مردم نهاد در تمام زمینه ها به صورت قانونی مجوز صادر کند.”

 

رئیس جمهور نیز ضمن حمایت از سمن ها، با رصد جایگاه ویژه سازمان های مردم نهاد تاکید کرد: ” دولت به تنهایی قادر به حل مسایل اجتماعی نظیر محیط زیست، اقتصاد و دین نیست، بلکه حل این مسایل نیازمند حضور همه مردم است و دولت وظیفه دارد تسهیلات لازم برای حضور مردم در صحنه را فراهم آورد و از آن‌ها حمایت کند.“

 

 

 

در فضای کنونی کشور نیاز به سازمان های مردم نهاد به شدت احساس می شود چرا که هر روز از سوی عده ای خاص شاهد اظهار نظرهایی عجیب در مورد مسائل کشوری، استانی و اتفاقات روزمره در حوزه های مختلف هستیم که به نام و خواسته مردم دست به اقدامات عجیب می زنند، با فعال نمودن NGO ها می توان صدا و خواسته مردم را در قالب تشکل های رسمی بهتر شنید و از اینگونه اظهار نظرها که گاهاً به نام مردم بیان می شود تا حدودی کاست.

 

 

 

از این رو انتظار میرود که استقبال بیشتری در زمینه فعالیت سازمان های مردم نهاد و نقش مردم در اداره امور و حضور مردم در صحنه صورت گیرد و مردم میهن اسلامی در سطوح محلی، شهرستانی، استانی و فرا استانی و ملی با تشکیل سازمان های مردم نهاد در زمینه های فرهنگی و فرهنگ عاری از خشونت، محیط زیست، حقوق شهروندی، شهر پویا،مدیریت شهری، دوستداران میراث فرهنگی و … تلاش کنند و سازمان های مردم نهاد باید به قدری توانمند شوند که در مقابل دولت قدرت چانه زنی داشته باشند.

 

 

 

همچنین اینگونه سازمان ها می توانند بهترین مکان ها برای تربیت مدیران نسل آینده و فعالیت های جوانان و بانوان باشد.

 

البته به دلایل مختلف در چند سال گذشته فضای همدلی میان سازمان های مردم نهاد و دستگاه های دولتی از بین رفته است که باید این فضا دوباره احیا شود.

 

 

 

اسماعیل طرفی – فعال اجتماعی/ مرداد ۱۳۹۳