کره زمین مملو از خطرات و بلایای طبیعی است؛ از کوه‌های آتشفشانی گرفته تا سیل و طوفان، همه و همه می‌توانند انسان را در یک لحظه به کام مرگ بکشانند. اما در کدام نقاط زمین احتمال به خطر افتادن جان انسان بیشتر است؟ الا دیویس گزارش می‌دهد.

به گزارش فرادید به نقل از بی بی سی انگلیسی، همه ما تحت تاثیر شرایط جوی و آب و هوا قرار گرفته‌ایم. مثلا ممکن است در هوای طوفانی زیاد عرق کرده باشیم یا آفتاب پوستمان را پاک سوزانده باشد! اما نقاطی بر روی کره زمین قرار دارند که در آنجا طبیعت با هیچ کس شوخی ندارد. کوه‌های آتشفشانی، طوفان و تهدیدات مرگبار را می‌توان همه جا یافت.

اما پرسش اصلی اینجا است که بین تمام مناطق خطرناک جهان، کدام نواحی کشنده‌تر و مرگبارتر هستند؟ در کدام مناطق نباید زندگی کرد؟

گرداب جزر و مدی در سالتستراومن، نروژ

آب
آب مخاطراتی زیادی را برای ما می‌تواند به همراه داشته باشد زیرا ما انسان‌ها سازش چندانی با محیط آبی نداشته‌ایم. به رغم مهارت زیاد بشر در ساخت قایق، بنا به گفته سازمان بین‌المللی دریانوردی همچنان تلفات (۱۰۵۱ کشته در سال ۲۰۱۲) می‌دهیم؛ این در حالی است که تعداد بسیار کمی از آنان جانشان را به طور مستقیم بر اثر امواج از دست داده‌اند.

برخی از نقاط آبی به دلیل وجود ویژگی‌های انحصاریِ جغرافیایی خطرناک‌تر از مابقی هستند. تنگه سالتستراومن (Saltstraumen) در نروژ به داشتن قوی‌ترین جریانات آبی جهان مشهور شده است. با این حال تمام خصوصیات قدرتمندترین گرداب جهان کاملا توسط دانشمندان مطالعه شده تا جایی که گردشگران می‌توانند به کمک قایق‌های بادی و مربی کاربلد به آنجا سفر کنند.

از این رو، بیشتر باید نگران نیروی زیاد آب‌های روی خشکی بود. ساکنان نزدیک سواحل به خوبی می‌دانند که سیلاب ناشی از آب دریا می‌تواند کاملا خطرناک باشد. مجمع‌الجزایر مالدیو و آتول‌های (آبسنگ حلقوی) اقیانوس هند نیز “جزایر موقتی” نامیده شده‌اند زیرا به شدت تحت شعاع بالا آمدن سطح آب دریاها هستند. احتمال وقوع این پدیده با تغییرات اقلیمی موجود بیش از پیش شده است. همچنین احتمال رخداد این خطر طبیعی در صورت وقوع طوفان و سونامی دوچندان می‌شود.

سونامی اقیانوس هند در سال ۲۰۰۴ به شدت مخرب بود

سونامی یعنی جابجایی ناگهانی آب به دلیل یک موج بسیار مهیب، یا زنجیره‌ای از امواج، و می‌‎تواند آثار بسیار مرگباری را از خود به جای بگذارد. بنا به گزارش خدمات هواشناسی ملی ایالات متحده آمریکا، اغلب سونامی‌ها (۷۱ درصد) در اقیانوس آرام رخ می‌دهد. با این وجود اما سونامی‌های ناشی از زلزله، بنا به گفته تورکیلد آروپ، رئیس کمیته اقیانوس شناسی بین دولت‌های یونسکو، می‌تواند بر اثر فرورانش در هر نقطه‌ای از زمین رخ دهد.

البته هشدارهای لازم به جمعیت ساکن در مناطق خطر داده شده و سیستم‌های کاهش خطرات نیز در این نقاط تعبیه شده است. اما در برخی نقاط زمان هشدار تنها به ۲۰ دقیقه پیش از وقوع خطر کاهش می‌یابد و به همین دلیل، سونامی باز هم می‌تواند جان افراد زیادی را بگیرد.

مرگبارترین سونامی قرن اخیر در سال ۲۰۰۴ روی داد و جان حدود ۲۸۰٫۰۰۰ نفر را در ۱۵ کشور گرفت. زلزله‌ای در نزدیکی سواحل سوماترا در اندونزی عامل آن بود. آمار تلفات آن فاجعه طبیعی آنقدر بالا است که حتی نمی‌توان درک درستی از آن داشت. با این حال، شاید برایتان جالب باشد که طغیان رودخانه باعث مرگ تعداد افرادی بیشتری شده است.

گفته می‌شود که سیل ۱۹۳۱ میلادی چین که بر اثر طغیان رودخانه یانگتسه این کشور رخ داد، موجب کشته شدن میلیون‌ها نفر شد گرچه منابع رسمی چین میزان تلفات را بسیار کمتر اعلام کردند. بارش سنگین برف که پس از سیلاب همان سال رخ داد نیز بر مشکلات افزود زیرا برف‌ها بسیار زود آب شدند. سپس چینی‌ها شاهد بارش عجیب و غیرعادی باران بودند تا ” ابر و باد و مه و خورشید و فلک” دست در دست هم دهند تا شاهد بدترین فاجعه طبیعی ثبت شده تاریخ باشیم.

امروزه نیز همچنان میلیاردها نفر در کنار مناطق سیل‌خیز مجاور بزرگترین رودخانه چین زندگی می‌کنند. از این رو طغیان رودخانه‌ها با افزایش نگرانی‌های پیرامون تغییرات اقلیمی تهدید بزرگ محسوب می‌شود.

دریاچه نیوس در کشور کامرون حاوی مقادیر فراوان دی اکسید کربن است

هوا
چند عدد “دریاچه قاتل” در قاره آفریقا یافت شده اما هیچ نگرانی درباره آب این دریاچه‌ها وجود ندارد. دریاچه نیوس در کشور کامرون و دریاچه کیوو، در مرز بین جمهوری دموکراتیک کنگو و رواندا، خطری جدی را در دل خود پنهان کرده‌اند. این دو دریاچه در ناحیه‌ای واقع شده‌اند که فعالیت آتشفشانی در بستر دریاچه وجود داشته و دی اکسید کربن از زیر زمین وارد آن می‌شود.

فوران لیمنیک (limnic) که با عنوان “واژگونی دریاچه” نیز  شناخته می‌شود، نوع نادری از فجایع طبیعی است که در آن دی اکسید کربنِ (CO2) حل شده ناگهان از عمقِ دریاچه فوران کرده و ابری سمی را بر روی دریاچه تشکیل می‌دهد. از آنجایی که این گاز سنگین‌تر از اکسیژن است، پایین‌تر آمده و اکسیژن را کنار می‌زند و باعث خفگی هر نوع موجود زنده‌ای در منطقه می‌شود. طی دو فوران لیمنیک در دهه ۸۰ میلادی، حدود ۱۷۰۰ انسان و ۳۵۰۰ دام کشته شدند. پس از آن، کارشناسان روش‌هایی را ابداع کردند که بتوانند به کمک لوله‌کشی گاز داخل دریاچه را تخلیه کنند.

در دریاچه کیوو نیز به دلیل نشت گاز متان از بستر دریاچه ممکن بود فاجعه‌ای دیگر رقم زده شود. پروژه‌ای در آنجا انجام شده که تلاش دارد گاز را خارج و الکتریسیته مورد نیاز میلیون‌ها نفر را تامین کند. اما این فقط گاز نیست که می‌تواند کشنده باشد. خود هوا نیز می‌تواند در صورت وقوع بادهای سهمگین کاملا بی‌رحم باشد!

شرایط جوی هائیتی به شکلی است که این کشور را بسیار مستعد طوفان و تندباد کرده است

بر اساس میانگین داده‌های سالانه، “کیپ دنیسون” در قطب جنوب شاهد وزش شدیدترین بادهای روی زمین است. این منطقه خالی از سکنه بوده و جای تعجب هم ندارد. با این حال، وزش بادهای موسمی موجب ایجاد اختلال در زندگی مردم برخی نقاط جهان می‌شود. لازم به ذکر است که سهمگین‌ترین طوفان‌ها بر فراز اقیانوس‌های گرم در شمال و جنوب خط استوا شکل می‌گیرد. در این مناطق، بادهای بسامان (یا بادهای تجارتی) بر اثر تغییر فشار نیروی کوریولیس از نیروی بیشتری برخوردار گشته و سیستم‌های چرخشی جوی را پدید می‌آورند که به آن تندباد، گردباد یا طوفان گفته می‌شود.

هرگاه صحبت از این بادها به میان می‌آید، از هائیتی به عنوان یکی از آسیب‌پذیرترین جزایر حوزه دریای کارائیب نام برده می‌شود. نه تنها این کشور فقیر در خط تندبادها واقع شده، بلکه از توان و امکانات لازم جهت برطرف کردن مشکلات پس از تندباد نیز برخوردار نیست. نقاط شهری در دشت‌های سیلابی ساخته شده و موانع دفاعی طبیعی مانند جنگل‌ها نیز در این کشور از بین رفته‌اند. همچنین اقتصاد هائیتی آنقدر ثبات ندارد که بتواند سامانه‌های هشدار دهی و موانع مصنوعی را ایجاد کند.

به همین خاطر است که گفته می‌شود «شدیدترین طوفان‌ها لزوما مرگبارترین آن‌ها نیستند.»

زلزله ۱۹۰۶ سان فرانسیسکو

یورن بیرکمان، کارشناس بلایای طبیعی دانشگاه اشتوتگارت آلمان است. وی می‌گوید که چرخند یا سیکلون‌ها بسیار خطرناک هستند زیرا نمی‌توان آن‌ها را پیش‌بینی کرد. چرخند یا سیکلون منطقه‌ای است از هوای کم فشار و تقریبا دایره‌ای شکل که قطر آن ممکن است به صدها کیلومتر برسد.

بیرکمان می‌گوید: «نباید فراموش کرد که الگوهای سیکلون‌ها به احتمال فراوان دستخوش تغییراتی شوند. بنابراین ممکن است سیکلون‌ها در نواحی رخ دهند که پیشتر سابقه نداشته و یا به ندرت در آنجا رخ داده است. این مناطق دارای ریسک بالایی هستند زیرا ساکنین و مسئولانش آگاهی کاملی نسبت به نحوه برخورد با سیکلون‌ها ندارند.

بیرکمان عضو تیمی است که داده‌های سالانه منتشر شده توسط دانشگاه سازمان ملل را بررسی می‌کند تا ببیند کدام کشورها بیشتر در معرض خطر بلایای طبیعی قرار دارند. در سال ۲۰۱۶، کشور وانواتو (کشوری جزیره‌ای و کوچک در جنوب اقیانوس آرام) در صدر فهرست قرار گرفت. بیش از یک سوم جمعیت این جزیره سالانه تحت شعاع بلایای طبیعی قرار می‌گیرند. برای مثال، در سال ۲۰۱۵، یک زمین لرزه، فوران آتشفشان و سیکلون دریایی شدید تنها در عرض چند هفته در این کشور رخ داد و ۱۱ نفر نیز جانشان را از دست دادند.

این آمار پایین خود گواه تلاش‌های جهانی برای حفاظت از مردم در برابر بلایای طبیعی است: هم در حین فاجعه از طریق تقویت زیرساخت‌ها، و پس از فاجعه با افزایش کمک‌رسانی‌ها. شاید یک مقایسه بیشتر تفاوت را مشخص کند: بدترین آمار تلفات انسانی در پی یک سیکلون در نوامبر سال ۱۹۷۰ میلادی رخ داد؛ سیکلون بولا در بنگلادش که موجب کشته شدن ۵۰۰ هزار نفر شد.

بخشی از گسل سان آندریاس در کالیفرنیا

زمین
اگر یک چیز وجود داشته باشد که مرگبارترین مقاصد جهان را به هم پیوند بزند، آن بی‌شک فعالیت تکنوتیک (زمین ساختی) است.

پوسته زمین از چندین صفحه متحرک ساخته شده و زمانی که صفحات در خلاف جهت هم حرکت می‌کنند، انرژی بالقوه‌ای پدید می‌آید. زمانی که این انرژی آزاد می‌شود، زمین شکاف خورده و موج زمین لرزه‌ای خارج می‌شود. این اتفاق باعث می‌شود که سطح به شدت بلرزد.

مرگبارترین زمین لرزه ثبت شده در تاریخ مربوط به زلزله شاآنشی چین است. در ۲۳ ژانویه ۱۵۵۶ میلادی، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۸٫۰ ریشتر این شهر را لرزاند که منجر به کشته شدن بیش از ۸۰۰ هزار نفر از ساکنان آن شد. از این زمین‌لرزه به‌عنوان مرگبارترین زمین‌لرزه تاریخ بشریت یاد می‌شود.

کالیفرنیا بر روی گسل سن آندریاس، محل تلاقی دو صفحه اقیانوس آرام و صفحه آمریکای شمالی، واقع شده است. هر گونه زمین لرزه بزرگ در این ناحیه می‌تواند فاجعه‌ای بزرگ را رقم بزند.

اما مجدد تاکید می‌کنم که مناطق فقیرتر جهان به شدت از زمین‌لرزه‌های شدید آسیب خواهد دید. شهرهای مستعد زلزله مانند لوس آنجلس و توکیو از آخرین فناوری‌های معماری برای مقابله با زمین لرزه استفاده می‌کنند تا ساختمان‌هایی مقاوم در برابر زلزله‌های قوی داشته باشند. اما تمام کشورهای واقع در حلقه آتشِ اقیانوس آرام (منطقه‌ای که شمار زیادی از زمین‌لرزه‌ها – ۸۱ درصد – و فوران‌های آتشفشانی در آنجا رخ می‌دهد) از چنین امکاناتی برخوردار نیستند.

بر اساس گزارش‌ها، هشت شهر از هر ۱۰ شهر آسیب پذیر جهان در فیلیپین واقع شده است. فیلیپین نه تنها بر روی حلقه آتش بلکه بر روی کمربند طوفان و تندباد نیز واقع شده است.

فرورفتگی داناکیل

آتش
بر روی دیگر سکه تکنوتیک، فعالیت‌های آتشفشانی قرار دارد. زمانی که صفحات پوسته زمین از هم دور می‌شوند، ماگمای مذاب از سطوح زیرین بالا آمده تا شکاف را پر کنند.

اغلب از عبارت “بی‌رحم‌ترین نقطه زمین” برای اشاره به فرورفتگی داناکیل در اتیوپی استفاده می‌شود. این مکان نقطه تلاقی سه صفحه زمینی بوده و احتمالا دارای بیشترین فعالیت آتشفشانی بر روی زمین نیز هست.

میانگین دمای سالیانه در آنجا ۳۴٫۴ درجه سانتی‌گراد است که آن را به یکی از گرم‌ترین نقاط روی زمین تبدیل کرده است. بارش کم، چشم انداز خشن ایجاد شده توسط شکاف‌های آتشفشانی، زمینه هیدروترمال و دشت‌های نمک شاید شما را به این فکر بیندازد که کسی اینجا زندگی نمی‌کند، اما حقیقت چیز دیگری است: مردم عفار اینجا را خانه خود می‌دانند. [عفارها قومیتی در شاخ آفریقا هستند که با نام داناکیل نیز شناخته می‌شوند. بخش عمده مردم عفار در ناحیه عفار واقع در اتیوپی و شمال جیبوتی زندگی می کنند. البته گروهی از آنان نیز در نقطه جنوبی اریتره ساکن می‌باشند.]

در حقیقت انسان‌ها به زیستن در محیط‌های جغرافیایی دشوار مانند زندگی در کنار کوه‌های آتشفشانی عادت دارند. مشهورترین مثال آن ساکنین شهر باستانی پمپئی ایتالیا هستند که زیر گدازه‌های آتشفشانیِ کوه وزوو (وزوویوس) دفن شدند. اما این اتفاق در دنیای مدرن نیز می‌تواند رخ دهد: ناپل در ۱۰ کیلومتری جنوب کوه وزوو و مکزیکوسیتی نیز در ۷۰ کیلومتری جنوب کوه آتشفشانی پوپوکاتپتل واقع شده است.

طبق گزارش “شبکه گلوبال ولکینو مدل” در سال ۲۰۱۵، در ۴۰۰ سال گذشته بیش از ۲۰۰٫۰۰۰ نفر در نتیجه مستقیم فعالیت‌های آتشفشانی جانشان را از دست داده‌اند. این تیم بین‌المللی همچنین فهرست مکان‌های خطرناک به لحاظ فعالیت‌های آتشفشانی را منتشر کرد که نام کشور اندونزی در صدر بود.

کوه آتشفشانی مِراپی در سال ۲۰۱۰ فوران کرد

فوران کوه آتشفشانی تامبورا در جزیره سومباوا اندونزی در سال ۱۸۱۵ میلادی مستقیما منجر به کشته شدن ۷۰ هزار نفر شد و باعث شد تا کشورهای واقع در نیمکره شمالی “سالی بدون تابستان” را تجربه کنند. آن فوران موقتا باعث تغییر شرایط اقلیمی شد و در واقع به خاطر شرکت داشتن در قحطی و بیماری به صورت غیر مستقیم قربانیان بیشتری داشت.

کوه مِراپی در سال ۲۰۱۰ مجدد فوران کرد و به خاطر تشکیل ابرهای خاکستری باعث کشته شدن بیش از ۳۵۰ نفر شد؛ البته جان هزاران نفر دیگر با اقدام به موقع نجات داده شد.

شاید در آینده گدازه مذاب تهدید نخست بشریت محسوب نشود. در سال ۲۰۰۳ میلادی همزمان با ورود موج گرما و افزایش دمای هوا در سراسر اروپا بالغ بر ۷۰ هزار نفر بر اثر “استرس گرمایی” جانشان را از دست دادند. در چنین شرایطی به ویژه مناطق شهری در معرض خطر قرار دارند. بنابراین با رشد و توسعه شهرها می‌توان از موج گرما به شکل غیر منتظره‌ای به عنوان “الهه انتقام طبیعت” یاد کرد.

کارشناسان و دانشمندان البته تمام تلاششان را خواهند کرد تا جان انسان‌ها به خطر نیفتد؛ اما شاید همین موفقیت‌های بشری در تولید مثل و رشد اقتصادی است که بزرگترین مشکلات را برای بشر رقم زده است!