امل درویش*: مطالعات جدید درباره دلایل مهاجرت فیل‌ها در آفریقا نشان داد که آنها نیز به مانند انسان‌ها ترجیح می‌دهند خود را از استرس دور کرده و در آرامش زندگی کنند. چندی است که شهرداری اهواز بدون در نظر گرفتن این نکته که زندگی فیل‌ها با آب و گیاه پیوند مستقیم دارد، چند مجسمه فیل را دقیقا در جایی نصب کرده که نماد بی‌آبی است و نماد تخریب طبیعت؛ در کارون خشکیده.

پروانه سلحشوری نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی چندی پیش از مهاجرت ۴۰۰ هزار نفر از مردم خوزستان به شهرهای شمالی کشور خبر داد. او دلایل این مهاجرت را آب ناسالم، ریزگردها، هوای نامطبوع، گرمای زیاد، شرایط اقلیمی نامساعد، گرانی و بیکاری عنوان کرد. نماینده مجلس گفت که حدود ۱۰ درصد جمعیت خوزستان این استان را ترک کرده‌اند و مردم «به دلیل سوءمدیریت از حداقل حقوق و کرامت انسانی » نیستند.

یافتن مصادیق این «سوء مدیریت» ها کار سختی نیست. پدیده ریزگردها سال‌هاست که مردم خوزستان را درگیر خود کرده است. این پدیده در اوایل دهه۸۰ شکل جدی‌تری به خود گرفت. دکتر کاوه جاسب، فوق تخصص خون و سرطان کودکان و رئیس پیشین بیمارستان شفا در اوایل دهه ۹۰ به رسانه‌ها گفت که از سال ۱۳۷۷ تا سال ۱۳۹۱ تعداد مراجعات جدید بیماران سرطانی به ۵۰۰ درصد رشد داشته و از ۲۲۳ نفر در سال ۱۳۷۷ به ۹۹۸ نفر در سال ۱۳۹۱ رسیده است.

جاسب همچنین از افزایش ۸۰۰ درصدی آلودگی هوا خبر داد و گفت: «در صورتی که آلودگی هوا به عنوان یک شاخص آلودگی محیط‌زیست در نظر گرفته شود، میان افزایش تعداد بیماران سرطانی و تعداد روزهای وقوع پدیده گردوغبار می‌توان به یک ارتباط منطقی و مستقیم رسید.»

با گذشت نزدیک به دو دهه از جدی‌ شدن این پدیده مرگبار، هنوز گام عملی جدی برای نجات جان انسان، گیاه و حیوان در خوزستان و به طور کل نجات زندگی به نحوی که تاثیرات آن در زندگی روزمره مردم دیده شود، برداشته نشده است.  احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل محیط زیست خوزستان در همایش منطقه‌ای گرد و غبار؛ چالش‌ها و راهکارها که که شنبه هشتم اردیبهشت در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ماهشهر برگزار شد، گفت که «برنامه شناسایی کلیه کانون‌ها و راهکارهای مقابله با آن در دست اجراست.»

لاهیجان‌زاده همچنین گفته بود که «اولویت محیط زیست  در بحث مقابله با گرد و غبار تامین حقابه تالاب، آب خصوصاً تالاب هورالعظیم و تالاب شادگان بوده است.»

محمدرضا فرطوسی، نویسنده و کارگردان فیلم مستند «ایران جنوب غربی»، که فیلمش را حدود پنج سال پیش از هشدارهای دکتر جاسب ساخته بود، در ابتدای سال ۹۴ به رسانه ها گفته بود: «با احتساب زمان پژوهش‌، ۱۰ سال از آغاز پروژه ایران جنوب‌غربی می‌گذرد. امروز مسئولان به حرف ۱۰ سال پیش کارگردان درباره تأثیر خشکی تالاب‌ها در ایجاد گرد و غبار رسیده‌اند. خاطرم هست که در ابتدای نمایش فیلم، خیلی‌ها تأکید داشتند که آن‌چه فیلم می‎گوید صحیح نیست و گرد و غبار از کشورهای همسایه می‌آید.  تحقیقات آن زمان ما نشان می‌داد بخش جدی گرد و غبار ناشی از خشک شدن تالاب‌هاست و امروز این حرف را از زبان وزیر بهداشت و رئیس سازمان محیط زیست کشور می‌شنویم. در واقع این رسالت هنرمند است که چیزهایی را ببیند و هشدار دهد که دیگران در حالت عادی نمی‌بینند. البته فیلم‌های ما متأسفانه خوب دیده نمی‌شوند. زیرا اگر به چشم می‌آمدند امروز حداقل چهار سال جلوتر  بودیم.»

لاهیجان‌زاده در ماهشهر از اختصاص  ۱۰۰ میلیون دلار از صندوق ملی توسعه  برای مقابله با ریزگردها به استان هم خبر داد. بررسی روندی که در دو دهه گذشته تا به امروز در پیش گرفته شده نشان می‌دهد، احتمالا فارغ از اینکه چند صد میلیون دلار برای مقابله با ریزگردها اختصاص یابد، در دو دهه آینده نیز کماکان در مرحله « شناسایی کلیه کانون‌ها و راهکارهای مقابله» باشیم؛ اگر در آن زمان انسانی در خوزستان باقی مانده باشد. لطفا یک نفر راه خروج را به فیل‌های اهواز نشان دهد.