باران خوب امسال هم به داد کشاورزان خوزستانی نرسید. رودخانه های ‘جراحی’ و ‘زهره’ حالا رودهای خشک و نیمه خشکی بیش نیستند که آبی در آنها نمانده تا به کشاورزان بدهند. آنطور که پیداست فاجعه ای که سال زراعی گذشته پس از خشک شدن رودخانه های ‘کرخه’ ، ‘زهره’ و ‘جراحی’ بر کشاورزان خوزستان گذشت، قرار است در سال زراعی جاری هم تکرار شود.
امسال هم دریچه سدهای ‘مارون’ در بالادست جراحی و ‘کوثر’ در بالادست زهره باز نشد و کشاورزان با وجود نیاز، هنوز بهره ای از آب نبرده اند.
معاون جهاد کشاورزی خوزستان خواستار تامین آب اراضی در تمام حوضه های آبی به ویژه حوضه رودخانه های جراحی و زهره و کرخه شده است.
محمد قاسمی نژاد می گوید: بارندگی های مناسب در سال زراعی جاری بخش زیادی از نیاز کشاورزان را تامین کرد اما با کاهش روند بارش در برخی شهرستان ها، اراضی که زیر کشت رفته اند نیاز به آبیاری دارند.
وی می افزاید: بر اساس قراردادی که بین کشاورزان و سازمان آب و برق خوزستان منعقد می شود، تا زمانی که اراضی نیاز به آب داشته باشند، این سازمان وظیفه تامین آب را دارد؛ با این حال باز هم با سازمان آب و برق مکاتبه کردیم که نسبت به تامین آب اقدام کند.
وی تاکید می کند: حالا وقتی است که اراضی در همه حوضه ها به آب احتیاج دارند زیرا بارش های موثر کاهش یافته است.

* نوبت به رودخانه جراحی هم رسید
شهرستان شادگان و تالاب بین المللی شادگان در انتهای رودخانه جراحی چند سالی است که با تنش آبی روبه رو هستند. زمستان و تابستان پارسال کشاورزان و به ویژه نخلداران این حوضه با مشکلات بسیاری دست به گریبان بودند. مسئولان اما مدعی بودند ‘سد مارون’ که در بالادست این حوضه قرار دارد خالی است و آبی ندارد که به کشاورزان داده شود.
شادگان ۶۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی دارد. علاوه بر این بالاترین رتبه در تولید خرما در خوزستان نیز از آن شادگان است. البته ۴٫۵ میلیون اصله نخل این شهرستان در سال ۶۳ ، اکنون به ۲٫۵ میلیون اصله کاهش یافته که آنها نیز در معرض نابودی است.
دبیر اجرایی انجمن صنفی کشاورزی شادگان می گوید: امسال هیچ آبی به شادگان نرسیده است؛ رودخانه جراحی امسال به دفعات خشک شد و اکنون نیز یک ماهی می شود که خشک شده است.
هوشنگ مقامس فیه با بیان اینکه تاکنون باران بخشی از نیاز کشاورزان را تامین کرده بود، می افزاید: کشت های شادگان اکنون در مرحله جوانه زدن است اما آخرین بارندگی در شادگان اوایل دی بوده و به دلیل تامین نشدن به موقع آب حدود ۶۰ درصد از زراعت از بین رفته است.
وی اضافه می کند: با وجود وعده هایی که سازمان آب و برق خوزستان برای تامین یک نوبت آبیاری در آبان داده بود، این تعهد تا کنون محقق نشده و علاوه بر اراضی کشاورزی، نخیلات نیز از آب بی بهره بودند.
مقامس فیه تصریح می کند: بر اساس قانون توزیع عادلانه آب، اولویت آبیاری با کشت های دائم و مستمر است، این در حالیست که آب کشت های زمستانه اراضی بالادست تامین شده ولی نخیلات شادگان از آب بی بهره مانده و در حال از بین رفتن هستند.
به گفته وی، کشت های دیم در اراضی بالادست به کشت آبی تبدیل شده اما زراعت آبی شادگان در حال از بین رفتن است.
مقامس فیه با بیان اینکه منبع تامین معیشت ۸۰ درصد از مردم شادگان کشاورزی، دامداری و تالاب شادگان است، اظهار می کند: درسال زراعی جاری ۲۶ هزار هکتار زیر کشت رفته که ۱۶ هزار هکتار از آن دچار خسارت شده است.

* زهره در یک قدمی خشکی
رودخانه ‘زهره’ نیز چند سال بحرانی را از سرمی گذراند. زمستان پارسال این رودخانه برای نخستین بار ۹۰ روز کاملا خشک شد. آبان امسال نیز برای دومین بار زهره خشکید. با کاهش آب این رودخانه تامین آب شهرستان هندیجان در جنوب خوزستان نیز با چالش روبه رو شده است.
هندیجان حدود ۲۰ هزار هکتار زمین کشاورزی و سه هزار بهره بردار در این بخش دارد که محصولات آنها پارسال ۱۰۰ درصد دچار خسارت شد. سد کوثر (در استان کهگیلویه و بویراحمد) در بالادست این حوضه اگر چه برای تامین آب شرب است اما تنها منبع آب رودخانه نیز رهاسازی آب از این سد است.
رئیس انجمن صنفی کشاورزان هندیجان نیز می گوید: امسال نیز کشاورزان هندیجان امسال هیچ سهمیه آبی دریافت نکرده اند.
فتح اله اله یاری تصریح می کند: سازمان آب و برق نیز هیچ قراردادی با آنها منعقد نکرده و تعهدی احساس نمی کند.
وی می افزاید: بارندگی تاکنون بخشی از نیاز را تامین کرده اما اکنون کشاورزان به شدت به آب احتیاج دارند و در صورتی که آب از بالادست رهاسازی نشود تا دوسه روز دیگر رودخانه زهره مانند پارسال کاملا خشک می شود.
اله یاری اظهار می کند:در سال زراعی جاری بیش از ۳۰ هزار هکتار از اراضی این شهرستان زیرکشت رفته که در صورت کاهش بارندگی و رهاسازی نشدن آب از سد کوثر (بالادست زهره در استان کهگیلویه) تمام سطح زیر کشت منطقه از بین می رود.
وی با انتقاد از آنچه آمارسازی های مسئولان جهاد کشاورزی هندیجان نامید می افزاید: اگر چه پارسال تقریبا همه سطح زیر کشت محصول در هندیجان از بین رفت و کشاورزان متحمل خسارت سنگین شدند اما متاسفانه آمارهای عجیب از برداشت محصول در این شهرستان ارائه شد که مغایر با واقعیت بود.
اله یاری همچنین می گوید: درسال زراعی گذشته سه هزار هکتار از اراضی زیر کشت هندیجان زیرپوشش بیمه قرار گرفتند اما بیمه به تعهدات خود عمل نکرد به همین دلیل سال زراعی جاری هیچکدام از کشاورزان این شهرستان محصولات خود را بیمه نکردند.
وی تصریح می کند: با وجود درخواست کشاورزان، معوض کشت نیز به آنها تعلق نگرفت.

* تقصیر بالادستی هاست
معاون حفاظت و بهره برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان نیز در این باره می گوید: سهمیه آب شادگان از سد مارون سه روز پیش رهاسازی شده و در صورت جلوگیری از برداشت غیرمجاز در مسیر، آب تا سه روز دیگر به این شهرستان می رسد.
مصطفی شبه می افزاید: آورد رودخانه مارون – جراحی کاملا رضایتبخش نیست ولی حجم ذخیره سد مارون در بارندگی بهبود پیدا کرده و می توانیم آب این حوضه را تامین کنیم اما مساله این است که به دلیل برداشت بی رویه در بالادست به ویژه در ماهشهر و رامشیر، آب به انتهای رودخانه نمی رسد.
وی با بیان اینکه کشاورزی شادگان در جنوب خوزستان تاکنون از آب باران استفاده کرده اظهار می کند: برای تامین آب حوضه رودخانه جراحی سه بازه تعریف شده که آب به صورت نوبت بندی در اختیار آنها قرار می گیرد اما این نوبت بندی از سوی بالادستی ها رعایت نمی شود.
شبه تاکید می کند: در سال آبی جاری نیز مانند سال پیش از آن حوضه جراحی در شرایط عادی نیست و با بیش از ۶۰ درصد خشکسالی روبه رو است بنابراین برای مدیریت حوضه به همکاری مسئولان محلی نیاز است و تا زمانی که این همکاری در برداشت آب از بالادست صورت نگیرد، آب به شادگان نخواهد رسید.
وی همچنین درباره حوضه رودخانه زهره می گوید: با توجه به نبود سد مخزنی روی زهره، تابع آورد این رودخانه و بارندگی هستیم.
شبه، با بیان اینکه سدکوثر برای تامین آب شرب برنامه ریزی شده می افزاید: هیچ سهمیه ای از سد کوثر برای کشاورزی به خوزستان اختصاص داده نشد.
وی تصریح می کند: اگر بارندگی قطع شود برنامه ای برای زهره نداریم.

* سرانجام معوض کشت
پارسال هیچ حمایتی از کشاورزان خوزستانی که محصول خود از دست داده بودند، نشد. معوض کشت پیشنهادی بود که استانداری به ستاد بحران کشور پیشنهاد کرد تا بخشی از خسارت ها جبران شود. نجار رئیس ستاد بحران کشور اما در سفر اخیر خود به خوزستان گفت که قرار نیست اعتبار معوض کشت اجرایی شود. این در حالیست که در حوضه ارومیه و زاینده رود معوض کشت کشاورزان تامین شده بود.
آیا رودخانه های خوزستان به زندگی باز می گردند؟

گزارش از نادره وائلی زاده – ایرنا

** عصر جنوب را در در تلگرام دنبال کنید… (کلیک کنید)