عصر جنوب – asrejonoob.ir: اسماعیل طرفی – فعال اجتماعی/ مقدمه: متوسط بارش سالانه در ایران ‪ ۲۵۰‬میلیمتر می باشد که بنا بر تعریف جهانی، کشور ما جزو مناطق خشک دنیا می باشد. ‪ ۲۵‬درصد خاک ایران در مناطق فراخشک، ‪ ۴۰‬درصد در مناطق خشک و ‪ ۲۵‬درصد در مناطق نیمه خشک قرار دارد.

همچنین استان خوزستان نیز دارای اقلیم خشک ونیمه خشک است که متوسط بارندگی سالانه در خوزستان حدود ۲۲۶ میلی متر بوده و دوره بارندگی معمولا بین مهرماه تا اردیبهشت است.

با آغاز خشکسالی از یک دهه گذشته و در پی آن ساخت بی رویه سد در کشور، صنعت کشاورزی در خوزستان، استانی که حدود یک سوم آب های جاری کشور را در خود جای داده است رفته رفته رو به نابودی رفت.

با کم آب شدن رودخانه ها، خشک شدن تالاب ها و در نتیجه نابودی کشاورزی در یکی از مستعدترین استان های کشور، سرسبزی بیابان ها و دشت ها جای خود را به خشکی و خاک داد و در نتیجه باعث به وجود آمدن پدیده شوم گردوغبار شد.

بنا بر اعلام مدیر زمین شناسی منطقه جنوب باختری؛ ۳۵۰ هزار هکتار از زمین های کشاورزی، مراتع و تالاب های خوزستان به کانون تولید گرد و غبار تبدیل شده است.

گرودغباری که در کنار آلایندگی صنایع عظیم نفت، گاز، پتروشیمی و فولاد، استان خوزستان را به یکی از آلوده ترین استان های کشور تبدیل کرده است تا آنجا که «موسسه کوارتز» بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت، «اهواز» مرکز استان خوزستان را آلوده ترین شهر دنیا معرفی کرد.

بروز پدیده گردوغبار یا همان ریزگردها در کشور و استان خوزستان دارای دو منشاء داخلی و خارجی است.

گفته می شود منابع خارجی ریزگردها در کشورهای اردن، عربستان، سوریه و عراق می باشد که بنا بر عدم همکاری کشورهای ذکر شده حل این معضل را با پیچیدگی بیشتری مواجه کرده است.

و اما کانون های داخلی که بر اساس اعلام مدیر زمین شناسی منطقه جنوب باختری، کانون ها در هفت منطقه دسته بندی شده است.

«۵۰ هزار هکتار در جنوب تالاب هورالعظیم، ۲۸ هزار هکتار در شمال خرمشهر، ۱۵ هزار هکتار در شرق اهواز، ۱۱۲ هزار هکتار در جنوب و جنوب شرق اهواز، ۸۶ هزار هکتار در بندر امام تا امیدیه، ۳۱ هزار هکتار در ماهشهر و هندیجان و ۱۸ هزار هکتار در شرق هندیجان کانون های گرد و غبار در خوزستان را تشکیل می دهند.»

یکی از فعال ترین کانون های داخلی گردوغبار در استان خوزستان در شهرستان های ماهشهر و هندیجان می باشد که بیش از ۲۰۰ هکتار مساحت دارند.

کانون گرد و غباری که در بهمن ماه ۹۳ به اوج خود رسید و چندین روز از بهمن ماه خوزستان را به مرز “خطرناک” رساند و باعث شد تعداد زیادی از هم استانی ها راهی بیمارستان ها شوند. بارها منشاء گردوغبار به وجود آمده در استان خوزستان این کانون اعلام شده است.

شهرستان بندرماهشهر با وسعت ۱۹۰۲ کیلومتر مربع در جنوب استان خوزستان واقع شده است. شهرستانی صنعتی – بندری با جمعیتی بالغ بر ۳۰۰ هزار نفر.

منطقه ویژه اقتصادی بندر ماهشهر از سال ٧۶ شروع به فعالیت کرده و مساحت فعلی این منطقه پس از الحاق مناطق جدید بیش از دو هزار هکتار افزایش پیدا کرده است.  در سازمان منطقه ویژه اقتصادی صنایع پتروشیمی ١٨ واحد عمده پتروشیمی در حال فعالیت هستند که هر کدام می توانند آلودگی منحصر به فرد خود را برای منطقه داشته باشد.

برای مقابله با این آلودگی ها چه باید کرد؟

یکی از راه های مقابله با مشکلات زیست محیطی درخت کاری و ایجاد کمربندهای سبز در اطراف شهرها است.

«وانگری ماتای (Wangari Maathai)», بنیانگذار جنبش «کمربند سبز» در جهان است که در سال ۱۹۴۰م، در کنیا به دنیا آمد. در ژوئن ۱۹۹۷م، پروفسور ماتای، به عنوان یکی از صد نفری که باعث تغییر اساسی در محیط زیست شدند انتخاب شد؛ چرا که او با برنامه کمربند سبز خود، نه تنها از نابودی جنگل ها جلوگیری کرده بود، بلکه عملاً میلیون ها درخت نیز در زمین کاشته بود. وی از جمله برندگان جایزه صلح نوبل است و نام او در تالار مشاهیر سازمان ملل نیز به چشم می خورد.

کمربند سبز نوار سبزی از درختان و درختچه ها است که به دور شهرها کشیده می شود و دارای کارکرد چند جانبه ای است. کمربند سبز بیشتر برای حفاظت شهرها از آلودگی های زیست محیطی، تلطیف هوا و غربال گرد و غبار بکار می رود.

معمولاً برای اجرای طرح کمربند سبز از گونه‌های سازگار، ماندگار و مناسب با شرایط اقلیمی شهرهای مورد نظر استفاده می‌شود که این طرح می‌تواند فضای سبز مناطق حاشیه‌ای شهر باشد، در این کمربندهای سبز انواع مجموعه‌های فضای سبز تفریحی، ورزشی و گردشگری ایجاد می‌شود.

فضای سبز ویژه درختان، درصورت کاشت مناسب و هدفمند (ترکیب گونه ای و آرایش مناسب) می توانند در هدایت باد (در تابستان جهت خنک کردن) در بخشهای مورد نظر و تغییر جهت آن در سمت دلخواه بسیار مؤثر باشند.

معصومه ابتکار معاون رییس جمهور و رییس سازمان محیط زیست از کمربند سبز شهری به عنوان  یک سیستم دفاعی در مقابل گرد و غبار و طوفان‌های شنی نام می برد و معتقد است؛ تمام شهرهای ایران برای مقابله با مسائل زیست محیطی باید از کمربند سبز شهری برخوردار باشند.

از دیگر مزایای کمربند سبز شهری می توان به افزایش سرانه فضای سبز و ایجاد فضاهای تفریحی و تفرجگاه های شهری اشاره کرد.

در حال حاضر و براساس آمارهای اعلام شده، متوسط سرانه فضای سبز در دنیا ۲۵ مترمربع و در ایران حدود ۱۵ مترمربع می باشد.

همچنین بر اساس گزارش مرکز تحقیقات کشاورزی، متوسط سرانه فضای سبز در شهرهایی که درگیر پدیده ریزگردها می باشند باید تا ۲۵ مترمربع افزایش یابد.

میزان سرانه فضای سبز شهری بر اساس اعلام اعضای شورای اسلامی شهر ماهشهر ۱۱٫۲ متر مربع می باشد که این میزان حدود ۴ متر پائین تر از متوسط کشوری و با توجه به مشکل پدیده گردوغبار ۱۲٫۸ پائین تر از آنچه که باید، می باشد که می توان امیدوار بود با اجرای طرح کمربند سبز شهری ماهشهر این میزان به بیش از آنچه که باید، برسد.

متوسط سرانه فضای سبز در دزفول در سال ۹۴ به ۱۹٫۵ متر مربع رسیده بود.

** برای تامین آب مورد نیاز طرح کمربند سبز شهری چه باید کرد؟

انتقال آب خام از رودخانه جراحی برای آبیاری

رودخانه جراحی در شهرستان‌های کهگیلویه،‌ بهبهان، رامهرمز و بندر ماهشهر جاری است. طول این رودخانه ۴۳۸ کیلومتر و ارتفاع آن در سرچشمه ۲۲۰۰ متر است. رودخانه‌ جراحی از کوه‌های راه باریک و سفید و گل گیلک در ۵۳ کیلومتری شمال غربی یاسوج واقع در دهستان دروهان بویراحمد سردسیر سرچشمه گرفته و بنام رودخانه لوداب رو به سوی شمال غربی روان می‌شود. این رودخانه در انتها پس از طی دهستان خلف‌آباد از کنار شهر رامشیر بنام رودخانه جراحی وارد دهستان جراحی از شهرستان بندر ماهشهر می‌گردد و از ۱۷ کیلومتری شمال بندر ماهشهر عبور می‌کند و به سوی شمال غربی متوجه می شود و به شاخه‌های متعددی چون نهر قطر تقسیم می‌گردد و پس از درهم آمیختن با رودخانه گاهن به خلیج فارس سرازیر می‌گردد.

فاصله این رودخانه تا شهر بندر ماهشهر حدود ۲۲ کیلومتر می باشد و در طی سالهای گذشته از سوی شهرداری بندرماهشهر اعلام شده است جهت آبیاری و گسترش فضای سبز شهری، طرح انتقال آب خام از رودخانه جراحی به طول ۲۲ کیلومتر در حال اجرا می باشد.

با انتقال آب خام از رودخانه کارون به بندرماهشهر و استفاه از شیوه های نوین آبیاری، به راحتی می توان یکی از بهترین کمربندهای سبز شهری جنوب غرب کشور را در بندرماهشهری که هم با پدیده ی ریزگردها و هم با آلودگی حاصل از صنایع دست و پنجه نرم می کند اجرا کرد و علاوه بر مقابله با مشکلات زیست محیطی و افزایش سرانه فضای سبز، تفریگاهی را برای روزهای تعطیل و پایان هفته در محدوده شهری بندرماهشهر به وجود آورد.

هرچند که شهرداری بندرماهشهر از سال ۱۳۹۰ و در زمان فرمانداری قائد اسلامی نسب، موظف به ایجاد کمربند سبز شهری شده بود و پس از ۳ سال مسئول فضای سبز شهرداری بندر ماهشهر، طرح کمربند سبز را از طرح های در حال اجرا نام برده بود، اما اکنون در سال ۱۳۹۵ و گذشت ۳ سال از عمر شورای چهارم هیچ گونه اقدام و عمل عینی در این خصوص مشاهده نمی شود.

اسماعیل طرفی – فعال اجتماعی / بهار۱۳۹۵

عصر جنوب را در در تلگرام دنبال کنید… (کلیک کنید)