طیبه قاسمی؛ شوری آب در خرمشهر و آبادان و حتی شادگان از جمله مشکلاتی است که آنقدر بیان شده که دیگر کسی اهمیتی به آن نمی دهد. اولین بار از زمان ریاست جمهوری دولت ششم بود که مدتی آب در خرمشهر و آبادان شور شد تا جاییکه دیگر قابل خوردن نبود، کم کم درختان هم شکل دیگری می گرفتند نخلهای پژمرده و خاکستری که خرمایشان نیز خمیده و بی طعم بود نشان از روزهای خوبی برای شهرهای جنوبی استان خوزستان نداشت، محلی ها می گفتند کار نیشکر است اما آنروزها دلایل مستدل نبود و بعد از مدتی با بهتر شدن طعم آب رو به فراموشی رفت، در تمام این سالها نیشکر کار خود را کرد و اسبش را تا جایی که نا داشت دواند برای استفاده بی رویه و ناحق از آب و در کنار نیشکر احداث بی رویه حوضچه های ماهی و تخلیه پساب های آن در کارون به شوری آب می افزود.

دردهایی که با خرید آب کهنه می شد

مردم اما دردشان را با خریدن دبه های آب شرب حل می کردند و پمپ هایی که کمی فشار آب را زیاد می کرد، این کنار آمدن هم موقتی بود، تازگی ها آب شرب مناطق خرمشهر آنقدر به شوری می زند که شورش را درآورده، در کشاورزی هم اکثر زمین داران ها از داشتن و تقسیط آب برای زمین هایشان آنقدر ناامیدند که عطای داشتن آنها را به لقایش بخشیده اند و زمین هایشان را به سرمایه گذاران شهرهای دیگر می فروشند تا چند صباحی بی دردسر طی کنند، این ها فقط مشکلات حال حاضر مردم خرمشهر و آبادان نیست.

بحرانی جهانی، که از آب سربر آورد

ترس از بلایی که در سالهای پیش بر سر خیلی از کشورهای جهان آمد نقل دورهم نشینی های محله ای شهری است که اروند هم نتوانسته باری از دوشش بردارد و هر روز بیشتر لابلای دوگانگی توسعه منطقه آزاد بودن یا محرومیت له می شود.

قسمت هایی از جهان دچار بحرانی شد که هیچ کس فکر نمی کرد پایانش در موشکافی آب باشد، مرگ پنگوئن ها، ماهی ها و پرندگان، سمی که سراسر رودخانه ها را گرفته بود، فاضلاب های مهار نشدنی و بالاخره شوری آن کشورهای زیادی را عاجز کرده بود که نام «فیتو پلانگتون ها» شنیده شد.

جلبک های ویرانگر سوار بر اسب شوری آب، به مراد می رسند

موجوداتی که در چرخه کربنی جهان نقش دارند و میان همه آبهای شیرین و شور هستند تا اینجا مشکلی در بین نیست اما فاجعه از جایی رخ می دهد که عامل ۵۰ درصد فتوسنتز زمین “اچ آ بی” تولید می کند، تکثیر بی اندازه این جلبک در محیط های آبی ویرانی به بار می آورند و بعد تولید سمی که  می تواند حیواناتی که در بالای زنجیره غذایی هستند را ضعیف کنند یا بکشد بدون اینکه درجه آب یا شوری آن برایشان مهم باشد.

اروند، گیر افتاده در چرخه مصیبت آب

آغاز چرخه به وقوع پیوسته، ماهی ها پلانکتون را میخورند، مردم ماهی ها را، آب شور به خورد گیاهان می رود و گیاه خوراک مردم، تکثیر آنها شوری آب را بالا می برد و در ایران و در خرمشهر این شوری به جایی رسیده که زبان اهالی تا نخل ها را نیش می زند.

پایان این چرخه شاید برای کشورهای پیشرفته سونامی مصیبت نبود و حل شد اما برای خرمشهر و آبادان امروز با نابرابری های تقسیط آب فرجام شومی دارد.

کلکسیون حساسیت های پوستی

یکی اهالی خرمشهر که ساکن معین یک، زمین شهری است، شوری آب را به حدی زیاد می داند که حتی برای مسواک زدن هم مناسب نیست و می گوید: برای خرید آب شرب کلی دردسر متحمل می شویم بنابراین با وجود بیماری های زیادی که ممکن است پوست دچار شود به اجبار برای حمام از آن استفاده می کردیم، حالا همان آب به حدی شور شده که وقتی دستتان را بشورید سفیدک می زند، پوست کودکان اینجا از همین حالا کلکسیون حساسیت های پوستی است و کسی هم به داد ما نمی رسد.

یکی از اهالی منطقه آرش می گوید: باغچه کوچکی در خانه داشتیم که این چند روز به شدت آسیب دیده نخلمان هم رنگ غیر طبیعی دارد و من به کشاورزان فکر می کنم که حاصل یک سال دست رنجشان در این اوضاع سخت معیشتی با این آب به چه سرنوشتی می رسد؟

این از اوضاع آب شرب اینروزهای دو شهری است که چند وقت بر طبل اروند شدن آن می کوبند اما حتی از داشتن آب شرب و آب برای کشاورزی آنهم با محدودیت حال حاضر عاجز است.

بی اعتمادی به آمار داده شده

یکی از کشاورزان جزیره مینوی خرمشهر که زمانی به خاطر نخل های زیبا معروف بود و نخل هایش میان بمب و باروت روزهای جنگ هم باقی ماندند؛ می گوید:  تمام نخل ها در حال نابودی است چون، همان باریکه آبی که به آنها می رسد شور است و بلای جان شده تا قوت شان، سازمان آب و برق هم اعلام کرده دبی خروجی آب کم است و ما مانده ایم چگونه محصول خود را با این همه مشکلات نگه داریم، گو اینکه بسیاری از کشاورزان اعتمادی به آمار داده شده این سازمان ندارند.

اهمیت آب شرب

اقیانوس شناس، زیست شناس دریا و فعال محیط زیست آب، با توضیح اینکه هرچقدر آب رقیق باشد معمولا مشکلاتش بیشتر است در گفتگو با خبرنگار قدس تاکید می کند: باید به آب شرب اهمیت بیشتری دهیم، دقت درباره آب شرب به حدی مهم است که فعالیت شبانه روزی نیاز دارد.

پروفسور احمد سواری با این دلیل که قسمت زیادی از بدن ما از آب تشکیل شده، اظهار می کند: حساسیت آن هم در شهرستانها و استانها راجع به آب شرب باید بالاتر باشد و افرادی که روزانه سنجش آن را انجام می دهند، دقیق و ریزبین تمام بررسی ها را انجام دهند، کودکان بدن حساس تری دارند و اگر به دلایلی سنجش ها دقیق نباشد برای آنها مشکلات عدیده ای پیش می آید.

او با اشاره بر شایع بودن بیماری در تابستان، ادامه می دهد: باید دقت شود مسائل بهداشتی و از بین برنده آب ایجاد نشود، آب شرب منازل مدام چک شده، تصفیه خانه ها را بررسی کنند که به اندازه، تصفیه ها را انجام می دهد؟ میکروب های آب را می‌کشند؟ گندزدایی و میکروب زدایی می کنند؟ رسوب می گیرند؟

شوری آب جلبک ها را سمی می کند

فعال محیط زیست و آب از وجود میکروجلبک ها در تمام آب های دنیا خبر داده و بیان می کند: اگرچه جلبک‌ها به ‌طور طبیعی در آب عامل فتوسنتز هستند، اما وقتی مقدار آب کم و یا جریان آن بالا رفته و فاضلاب به آن نفوذ کند، جلبک های آب شیرین که عمدتاً غیر سمی اند با کم شدن و شوری آب و وارد شدن فاضلاب، محیط بسیار خوبی برای رشد بیشتر و تامین غذا پیدا می کنند، با قطع آب رودخانه ها تعداد گلبرگهایش بالا می رود موجب تکثیر سریع و شکل‌گیری شکوفه‌های جلبکی شده که سطح آب را می‌پوشاند و برخی از آنها تولید سمومی می کنند که برای انسان‌ها و حیات‌وحش مضر هستند، به خصوص بعضی از این جلبک رودخانه ها به اسم «اچ.آ. بی» که جلبک آب شیرین هستند، پتانسیل بالایی جهت تولید سوخت زیستی دارند.

او با اشاره به اینکه خطر برای کل آب های خوزستان موجود است؛ خاطر نشان می کند: هرچقدر دبی آب کم باشد این جلبک ها بیشتر می مانند و تکثیر می شوند و از آنها ماده ای ترشح می شود که آب را مسموم می‌کنند، در حال حاضر جای نگرانی نیست اما باید احتیاط کرد که چنین موردی پیش نیاید به خصوص اینکه علاوه بر چالش آب، نفوذ آب شور هم زیاد شده، مسلما خرمشهر و آبادان چون در انتها هستند دریافت‌کننده همه موارد گفته شده می شوند.

خرمشهرو آبادان پله آخر آسیب از آب

این مسئول می افزاید: به موارد بالا نیشکر هفت تپه و گتوند که در بالا دست هستند را نیز اضافه کنید که در پایین دست، سمت کارون همه آنها آزاد، مواد زائد اضافه و محل تکثیر شده به محض رسیدن به خرمشهر و آبادان وارد کارون می شود و چون مد رودخانه ها ضعیف و جذر بالاست پلیدی ها افزایش پیدا می‌کند.

سواری ادامه می دهد: خوشبختانه قسمت بسیاری از آب شرب خرمشهر که حدود ۷۰ درصد می شود از آب غدیر است و مقدار کمی از آن کارون تامین می شود.

مصیبت اجباری ۱۰ هزار میکروموس شوری/ دفع شوری ناممکن است

پایین آمدن دبی رودخانه بسیار خطرناک است و بعد دبیر نظام صنفی کشاورزی آبادان در مصاحبه هایش گفته سازمان آب و برق خوزستان به عمد و برای جلوگیری از کشت کشاورزان به کم کردن  دبی خروجی سدهای جهت ارعاب کشاورزان و القای حس بی آبی در طول فصل زراعی و پیشگیری دست زده و این امر باعث افزایش شوری آب به حدود ۱۰هزار میکروموس شده! صحبت های بالا اگر حقیقت باشد آنقدر درد آور است که تمام روزهایت را به مرگ مظلومانه نخلستان‌های آبادان و خرمشهر فکر کنی.

از سویی اثرات زهاب های نیشکر و گتوند در خوزستان شرایطی به وجود آورده که رییس آبفای خرمشهر صراحتا میزان شوری آب مارد که منبع تامین آب خرمشهر است را در حد آب دریا بیان کرده و می گوید: دفع این میزان شوری ممکن نیست.

احداث سد خاکی برای مهار شوری آب

در این زمینه دبیر نظام صنفی کشاورزی خرمشهردر گفتگو با خبرنگار قدس آنلاین با بیان اینکه شوری آب از حد مجاز بالاتر رفته تا جائیکه در چند روز گذشته مسئولان شهرستان، فرماندار، نماینده جهاد کشاورزی استان در حال ساخت و احداث سد خاکی برای جلوگیری از ورود آب های برگشتی از دریا به رودخانه کارون را بگیرند، هستند؛ اظهار می کند: وقتی حجم آب کم شود خشکی پایین‌تر می‌رود، آب دریا در مد بالا می آید و شور می شود. این سد برای جلوگیری از پیشروی آب دریاست تا در یک جا محدود شده تا آبی که از بالا دست می آید خروجی داشته اما ورودی نداشته باشد و با تاثیر بر شوری آب آن را به حد مجاز برساند.

نجم عبید زاده شوری بیش از حد آب را باعث متضرر شدن کشاورزان خوانده و با اعلام این که سبزی ها و نخیلات به این علت در حال از بین رفتن هستند؛ تصریح می کند: مسئله به خاطر بازگشت از آب دریا و تامین نشدن حقابه کافی است، به همین علت اعلام شده حقآبه ای مشخص شود از طرفی پمپاژ نیشکر متوقف شده تا آب برداشت نکند تا از بالا دست آب رهاسازی شود و شوری آن کاهش پیدا کند و به حد مجاز برسد، جهاد کشاورزی یکسری کارشناس نیز به منطقه فرستاده تا اوضاع آخر هفته مشخص شود.

برداشت نامحدود نیشکر، بلای آبی

او با انتقاد از برداشت آب خارج از مدیریت نیشکر می گوید: وقتی برای کشاورزان آب مدیریت می شود باید برای کشت نیشکر هم انجام شود، ما به عنوان نماینده کشاورزان قبول نداریم که برای کشاورزان ممنوعیت کشت می گذارند اما نیشکر هیچ محدودیت برداشتی نداشته باشد، یک ماه پیش هم اعلام کردیم تا زمانی که حقابه کشاورزی نیشکر مشخص نشده هیچ کس حق برداشت آب را ندارد، جهادکشاورزی را موظف کردیم مقدار آبی که توسط مدیریت بحران در نظر گرفته شده بین کشاورزی و نیشکر تقسیم کند، بحران حال حاضر از برداشت نیشکر است وگرنه کشاورزی که ممنوعیت کشت دارد.

برداشت حجمی اولین سومدیریت نیشکر

عبید زاده ممنوعیت ها را ایجاد کننده یک جریان بحرانی شمرده و با اشاره به تبعات بدی آن برای استان و شهرستان، عنوان می کند: بیکاری کشاورزان به معشیت آنها گره خورده و وضعیت فعلی بحرانی است، شوری آب نیزکار را سخت تر کرده؛ امور آب سازمان آب و برق طبق صورتجلسه ۱۸ اردیبهشت ۹۷ موظف شده آب کشت های تابستانه را به جز شلتوک تامین کند، تشکل‌های کشاورزی نیزممنوعیت را قبول ندارند چراکه همه میدانند آب اگر مدیریت شود می توانیم کشت شلتوک، نخیلات و نیشکر را باهم داشته باشیم، اما واقعیت این است مدیریتی نیست و اولین سوءمدیریت نیز از طرف نیشکربا برداشت حجمی آب صورت می گیرد.

او می افزاید: ممنوعیت باید کلی باشد نیشکر حد نصاب خود را مشخص کند تا کشاورزان نیز حدنصاب شان مشخص شود، به جای ممنوعیت، کشتها محدود شود، ما ممنوعیت کامل را قبول نداریم اما تا به حال نتیجه ای از استاندار خوزستان ندیده‌ایم! اگر این ماه تمام شود دیگر کشتی نمی‌توان انجام داد، انتظارمی رود توپی که بین استانداری خوزستان، سازمان کشاورزی و آب و برق پاس کاری می شود، جایی به گل بنشیند.

حوضچه های تبخیری بی سرانجام

این مقام مسئول با اعلام این خبر که یک زمانی شرکت های نیشکر حوضچه های تبخیری اش را هم مدیریت نکرده بود و مدعی بود از ذهاب آنها در آبیاری نخیلات و کشت استفاده می شده در حالی که چنین چیزی را نمی بینیم، اظهار می کند: شیوه جهان در چارچوب کشت نیشکر هدایت آب شور، تصفیه و مدیریت آن است اما در استان ما انجام نشده آن را در زمین ها رها سازی کرده و حوضچه هایشان را نتوانستند تکمیل کنند و آب از آنها خروج کرد، تقریباً ۶ ماه پیش آب تا پشت دروازه‌های خرمشهر و ۴۰کیلومتری آن رسیده بود و مرز بین ایران عراق هم مورد تهدید قرار می‌داد.

بی تعهدی وزارت نفت/ تالاب دورغین ناصری

دبیر نظام صنفی کشاورزی خرمشهر یاد آور می شود: این آبها تجمیع شده و به عنوان تالاب ناصری معروفند، اما این تالاب همه زهاب های نیشکر است، این مسئله که اتفاق افتاد قرار شد شرکت نیشکر توسط وزارت نیرو وزارت نفت در زمان دولت نهم کانالی را احداث کنند، یک ایستگاه پمپاژ راه اندازی شود تا آب های نیشکر را به سمت دریا ساکشن کنند، متاسفانه وزارت نیرو و نیشکر کار را انجام دادند و  ۷۰% کارها انجام شد اما وزارت نفت زیر تعهد خود زد و بیان کرد که بودجه ای ندارد، در حالی که این طرح تضمین کننده اجرای طرح کشاورزی وآب شرب مردم بود.

او با بیان اینکه آب شرب به شوری بی حد رسیده و حتی اعلام شده که ای.سی آن  ده هزار میکرومتر بوده، توضیح می دهد: درست است که الان این میزان کم شده اما باز هم شیرین کردن آب سخت است و کار یکی دو روز نیست، واقعیت باید اعلام شود، در زمان احداث گتوند نیز آب شور شد تا همین حالا هم نتوانستند آب آن را احیا کنند، بیشتر مشکلات نیشکر است قبلا زهکش ها را به سمت رودخانه هدایت می‌کردند اما اکنون هر چه آب دارد در کانالهای سمت مرز رها می کند، حق آبی که از بالا تقسیم می‌شود را به اندازه به خرمشهرنمی دهند و خالی کردن پساب های حوضچه های پرورش ماهی در کارون هم قوز بالای قوز شده اند.

۸ روز ممنوعیت برداشت/ مسکن موقت

اودر پایان به خبرنگار ما عنوان می کند: برای ۸ روز برداشت آب برای پرورش ماهی و نیشکر متوقف شده، نماینده و استاندار دستور خاموشی پمپاژها را داده تا آب کافی به منطقه رسیده یا شوری آب پایین بیاید، با اینکه فعالیت مسئولان در این چند وقت شبانه روزبوده ما انتظار داریم جلسه‌ها نتیجه دهند، همیشه تابستان شوری را داریم اما با نیشکر به این روز درآمده، تخصیص ها باید به صورت درست صورت گیرد، سهمیه  آب محصولات دائمی و نیشکر که قرار بود تفکیک شوند، اعلام شود چرا که از آن تاریخ چیزی اعلام نشده.

زنجیره انکار ناپذیر حیات

بین همه موجودات ارتباطات بسیار مستقیمی وجود دارد و همه از هم تاثیر می گیرند، مرگ و بیماری و زندگی سالم آنها به هم وابسته است و این میان آب ابتدایی ترین سهم هر موجودی برای زیستن است، امروز بهتر است شرایط را به نحوی مدیریت کنیم تا تجربه تلخ پروفسور فیزیکی که به خاطر خوردن صدف های ماسل در جزیره پرنس ادوارد و از آبهای آلوده در سال ۱۹۸۷ بیمار شد برای ما تکرار نشود، فقط لحظه ای تصور اینکه در صورت زنده ماندن و ندیدن مرگ حیوانات هم نمی توانید به یاد آورید که صبحانه چه خورده یا ماشینتان را کجا پارک کرده اید وحشناک است، لذا بهتر است باورکنید آلودگی آب می تواند در انسانها هم پیامدهای جدی داشته باشد.

این گزارش ادامه دارد…