عـصــر جـنــوب| asrejonoob.ir: معصومه حیدری|خبر‌نگار:

روی پرونده‌اش نوشته‌اند: «مبتلا به اسهال خونی»؛ یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که توسط آلودگی آب ایجاد می‌شود. به پهلو خوابیده و روی هر دو دست کوچکش رد آنژیوکت‌هایی قرار دارد که توجه را جلب می‌کند. مادر به صدای تندتند نفس‌های طفل هشت‌ماهه‌اش اشاره کرده و می‌گوید: با اینکه ۲هفته است بستری شده اما نه‌تنها بهتر نشده بلکه گاهی احساس می‌کنم نفسش هم نصفه و نیمه بالا می‌آید و طاقتش را طاق می‌کند. کمی آن طرف‌تر دخترکی نوجوان در حالی کتاب به دستش گرفته و درس‌هایش را می‌خواند که دستگاه اکسیژن روی صورتش قرار دارد. کافی است چند ساعتی در لابه‌لای گرد و خاک خفه‌کننده اهواز که به نوعی به مهمان دائمی شهر تبدیل شده و کم‌کم حتی خود دارد میزبان می‌شود، سری به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شهر بزنید تا از حال و روز مردم و تأثیرات زندگی با آلودگی‌ها، ماسک زدن‌ها، تنگی نفس‌ها و… باخبر شوید؛ چیزهایی که دیگر جزو لاینفک زندگی مردم شده‌اند. برای بسیاری از مردم این شهر حالا دیگر رنگ آسمان نه آبی که نارنجی و خاکی است.
آلودگی هوا و مشکل ریزگردها و البته وضعیت آب آشامیدنی (از نظر دسترسی به آب سالم) سال‌هاست که به مهم‌ترین چالش در استان خوزستان و شهرهای مختلف آن ازجمله اهواز تبدیل شده و در این بین سلامت مردم و ساکنان شهر را به خطر انداخته است. چالشی که باعث افزایش بار مراجعه بیماران تنفسی، پوستی و بیماران گوارشی به بیمارستان‌های شهرهای مختلف این استان شده است. البته برای یافتن این بیماران نیاز نیست به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی سر بزنید؛ کافی است در کوچه و خیابان کمی چرخ بزنید. از راننده تاکسی که منتظر مسافر است تا مغازه‌داری که در حال بالا دادن کرکره مغازه‌اش است، همه و همه ماسک به‌صورت دارند. نامش جعفر است. می‌پرسم آسم داری؟ می‌گوید: تنگی نفس امانم را گرفته است. هوا که آلوده می‌شود به‌سختی نفس می‌کشم. البته این ماسک‌ها هم خیلی تأثیر ندارند اما خب باید روزی زن و بچه‌ام را درآورم نمی‌توانم در خانه بمانم. شما یک روز خانه بمانید، ۲روز بمانید، در نهایت چی؟ کسی روزی شما را که نمی‌دهد، آخرش باید از خانه بیرون بیایید.

همه به ریزگردها عادت کرده‌اند

رد رود کارون را که در شهر می‌گیرم پسرانی را می‌بینم که با وجود آلودگی هوا و تعطیلی مدارس، فوتبال بازی می‌کنند. محمد درحالی‌که روپایی می‌زند می‌گوید: «۲روزی است که به‌دلیل آلودگی هوا تعطیل هستیم (هفته گذشته مدارس ابتدایی در اهواز تعطیل بود) اما خب ما به آلودگی هوا عادت داریم. او در همان حال دستش را به سوی یکی از دوستانش نشانه می‌رود و می‌گوید: زبیر همین ۲‌ماه پیش پدرش را بر اثر مشکلات تنفسی از دست داد. هوای آلوده زمینگیرش کرده بود. ماه‌ها در بیمارستان بستری بود و دست آخر هم خاک و ریزگردها جانش را گرفتند.»

عبدالعلی‌ که در نزدیکی رودخانه دکه کوچک سمبوسه‌‌فروشی دارد و در حال پیچیدن سمبوسه‌ها است، می‌گوید: «زندگی ما با گرد و خاک و آلودگی هوا عجین شده. وقتی هوا بد می‌شود پاتوق خیلی‌ها می‌شود یا بیمارستان یا گوشه تنگ خانه. کوچک و بزرگ، زن و مرد همه گرفتار می‌شویم دختر خودم مشکل تنفسی پیدا کرده است. گرد و خاک حتی شغلمان را هم از ما می‌گیرد و کلی ضرر و زیان می‌دهیم، فکر کنید همین دکه کوچک را باید ببندم، کی دنبال سمبوسه خاکی می‌آید؟ هفته پیش که آسمان هنگام ظهر از آلودگی قرمز شد دخترم دیگر نمی‌توانست حتی با دستگاه اکسیژن هم به‌راحتی نفس بکشد.

شهرام ابراهیمی مدیر داخلی بیمارستان رازی اهواز در گفت‌وگو با همشهری معتقد است که مشکل آلودگی هوا و ریزگردها به واسطه بی‌توجهی جامعه به محیط‌زیست ایجاد شده و حالا این معضل تبدیل به یکی از مشکلات روزمره در استان خوزستان و به‌خصوص شهر اهواز شده است. ۳سال پیش سازمان بهداشت جهانی هم در گزارش سالانه خود شهر اهواز را به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی کرد. شهرام ابراهیمی با تأیید اینکه سالانه هزاران نفر از اهالی شهر اهواز و شهرهای دیگر استان خوزستان به‌دلیل بیماری‌های گوارشی و تنفسی به بیمارستان مراجعه می‌کنند، می‌گوید: هم‌اکنون اهواز یکی از شهرهای آلوده از لحاظ آب و هوا محسوب می‌شود و آب و هوای این منطقه کاملا بیابانی شده است. گرد و خاک در اهواز دیگر مهمان ناخوانده نیست و صاحبخانه شده است. تمام این اتفاقات باعث شده که سطح سلامت مردم در مجموعه استان کاهش پیدا کند و همه در معرض آسیب آلودگی هوا باشند. البته در بخش‌های مختلف بهداشت و درمان شاهد افزایش آمارها هستیم. حساسیت‌ها آلرژی‌های پوستی و تنفسی در کوتاه‌مدت افزایش داشته و اثرات درازمدت آلودگی هوا نیز نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.

در شهر که قدم می‌زنی آنچه خیلی به چشم می‌آید تعداد قابل توجه داروخانه‌هاست. متصدی یکی از داروخانه‌ها می‌گوید: «این چند روز که آلودگی هوا و گردوغبار شدت گرفته است روزی بیش از۳۰ اسپری تنفسی و ۴۰ماسک فروخته‌ایم. البته این آمار گاهی چند برابر هم می‌شود، چرا که مردم مجبور هستند در طول روز چندین‌بار ماسک‌های خود را تغییر دهند.» داروخانه دیگری در مرکز اصلی شهر، تعداد فروش اسپری‌های تنفسی و ماسک خود را در روزهای آلوده بیش از ۱۰۰عدد اعلام می‌کند و می‌گوید: «چند سال است که نفس کشیدن در هوای پاک برای مردم اهواز به یک حسرت و آرزو تبدیل شده است. شما فکر کنید همانطور که مردم برای خرید شیر و ماست و… به مغازه می‌روند باید هر روز برای خرید ماسک هم به داروخانه بروند و هر‌ماه کلی برای آن هزینه کنند.»

نگرانی از آینده سلامت مردم

حال و هوای این روزهای اهواز تعریفی ندارد. آلودگی هوا به مرز هشدار که می‌رسد، مسئولان طبق معمول سال‌های گذشته ستاد بحران تشکیل می‌دهند و به جای اینکه این معضل را یک‌بار و برای همیشه حل کنند، به راه‌حل‌های موقتی روی می‌آورند. البته در کوتاه‌مدت تأثیر‌گذار است، اما در درازمدت جواب نمی‌دهد. چرا که سلامتی مردم در گرو برنامه‌ریزی بلندمدت است و آلودگی هوا و افزایش ریزگردها در هنگام اوج خود باعث مراجعه بیشتر بیماران تنفسی و پوستی به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌شود. رئیس مرکز اورژانس خوزستان با اشاره به این موضوع، می‌گوید: «در زمان‌هایی که آلودگی هوا افزایش پیدا می‌کند با افزایش بار مراجعه مواجه می‌شویم. بیشترین بیماران هم در هنگام بروز پدیده گردوغبار، شامل سالمندان، کودکان و کسانی می‌شود که دچار بیماری‌های تنفسی هستند. در روزهایی که گردوغبار وجود دارد، حدود ۱۰درصد افزایش ماموریت فوریت‌های پزشکی اتفاق می‌افتد.»

شهریار میرخشتی ادامه می‌دهد: «هرچند تدابیر لازم برای این مشکلات درنظر گرفته شده است و ما نیز به واسطه تامین دارو، تجهیزات و غیره آمادگی ارائه خدمت به بیماران را داریم و نمی‌گذاریم مشکل غیرقابل کنترلی برای بیماران ایجاد شود، اما این نگرانی همواره وجود دارد که شاهد اثرات طولانی‌مدت ریزگردها روی ساکنان شهرهای استان و مزمن شدن بیماری‌ها باشیم. یک بیمار آسمی شاید در گذشته سالی ۲ بار به بیمارستان مراجعه می‌کرد، اما به واسطه مشکلات ریزگردها حالا می‌بینیم ممکن است ماهی یک یا ۲ بار دچار حمله آسمی شود و به بیمارستان مراجعه کند.»

یکی از مسئولان اورژانس امام خمینی(ره) که دوره طرحش را در این بیمارستان می‌گذراند و نمی‌خواهد نامی از او برده شود می‌گوید: «خیلی‌ها از شهر مهاجرت کرده‌اند، همه می‌دانند اهواز دیگر جای زندگی نیست. از وقتی آمده‌ام آسم خفیف گرفته‌ام. مصرف اسپری تنفسی در این شهر خیلی بالاست. شما فکر کنید بچه پنج‌ماهه زندگی‌اش را با آسم شروع می‌کند، البته مسئله فقط هوا نیست، آب اهواز هم آلوده است.»

   کیفیت آب اهواز مطلوب نیست

وارد خیابان و بازار اصلی اهواز که می‌شویم مارک‌های متعدد دستگاه‌های تصفیه آب بیش از هر چیز دیگر به چشم می‌خورد اینجا بازار تصفیه‌کن‌های خانگی حسابی داغ است. شاکر درحالی‌که برای خرید یکی از این دستگاه‌ها در حال چانه زدن با فروشنده است می‌گوید: «اهوازی‌ها مجبور هستند برای تأمین آب شرب خود از تصفیه‌کن‌های خانگی که چندان هم استاندارد و قابل اعتماد نیستند استفاده کنند، البته خیلی از اهالی هم دست به دامان فروشندگان دوره‌گرد آب می‌شوند که کلی مشکلات بهداشتی را با خود به همراه دارند.» اهواز نه فقط در زمینه هوا، بلکه در زمینه آب آشامیدنی نیز دچار مشکلاتی شدیدی است. نکته‌ای که معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز و رئیس مرکز بهداشت خوزستان با اعلام اینکه «کیفیت آب اهواز مطلوب نیست» در گفت‌وگو با همشهری آن را تأیید می‌کند. شکرالله سلمان‌زاده درخصوص دلیل نامطلوب بودن کیفیت آب اهواز می‌گوید: تصفیه‌خانه‌های ما فرسوده هستند و مخازن نگهداری و توزیع آب مشکل دارد. به‌دلیل فرسودگی شبکه توزیع آب اهواز، نقاط تلاقی آب و فاضلاب بدون شک وجود دارد و به‌ویژه در ساعات افت فشار شبکه توزیع، مکش معکوس صورت می‌گیرد و امکان دارد آب از شبکه فرسوده فاضلاب وارد لوله‌ها شده و بوی نامطبوع ایجاد کند. البته به‌دلیل وجود کلر میکروبی وجود ندارد اما این موضوع روی کیفیت آب اثرات منفی بسیاری دارد. او می‌گوید: مردم به ناچار نه‌تنها به تصفیه‌کن‌های خانگی روی آورده‌اند بلکه حتی آب شیرین را از کارگاه‌های آب شیرین‌کن و یا خودروهای سیار غیراستاندارد تهیه می‌کنند. یعنی مردم هزینه تهیه آب شیرین را که وظیفه شرکت آب و فاضلاب است، از جیب خود پرداخت کرده و تصفیه‌کن هم برای منزل خود تهیه کرده‌اند. اما تصفیه‌کن‌های خانگی مشکلات بسیاری دارند چون مردم فیلترها را به موقع عوض نمی‌کنند یا فقط فیلترهای سه‌گانه را عوض می‌کنند که منشأ آلودگی میکروبی می‌شود. محمدرضا ایزدی عضو شورای شهر اهواز هم درخصوص موضوع کیفیت آب شرب اهواز می‌گوید: آب شرب اهواز سالم نیست و سیستم فاضلاب مردم را عذاب می‌دهد. حتی در ۳۰۱ نقطه شهر شاهد تلاقی آب و فاضلاب هستیم. این موضوع سبب ابتلای برخی از مردم به بیماری‌های مختلف شده و این در حالی است که مردم نباید بیش از این گرفتار آب ناسالم و شرایط موجود باشند و مسئولان مربوطه باید در جهت حل و رفع این مشکلات اقدام کنند.