دسته های سنج و دمام و سینه زنی شهرستان های جنوب، آیینی است که با شرکت جمع زیادی از عزاداران حسینی، هرساله باشکوهتر از سال های گذشته برگزار می شود و سیل عزاداران مشتاق عزادری جنوبی را به شهرهای جنوبی خوزستان می کشاند.

*** آغاز مراسم هفتم محرم

با شیپور بلندی مراسم آغاز می شود و دسته های سنج و دمام دایره می بندند، طبل هایی که از پوست گوسفند، گاو و بز تهیه شده را روی درام چوبی می کشند و با تسمه یا همان کولی می بندند. دمام صدای ضربه های پای اسبان را تداعی می کند و سنج های فلزی که نمادی از صدای برخورد های شمشیرها است بخشی از آیین عزاداری بومیان خوزستان است.
شیپور نشانگر آغاز جنگ است، تداعی جنگی که امام حسین علیه السلام و ۷۲ تن از یارانش در نینوا درگیر سپاهیان شمر و یزید شدند.
صدای پای اسبانی که با فریاد حیدرحیدر، دل ها و تن های جمعیت عزاداران را می لرزاند.
صدای طبلی که از دمام یا همان پوست حیوان برمی خیزد، ناخوداگاه افکار و ذهن عزاداران را به خیمه های حسین علیه السلام می برد، به نینوا، به سرزمینی که اسب ها سواره می رفتند و بی سواربر می گشتند.
صدای شیپور که می آید، غم عزای زینب سلام الله علیها، دل ها را می فشارد و اشک های انباشته شده در کاسه چشم شیعیان حسینی، لبریز می شود.

*** چلاب زنی

دسته های سینه زنی مردانه به زبان محلی را چلاب می گویند که کمر به کمر ایستاده و با صدای نوحه خوان، دست ها بالا می رود و به سینه فرود می آید، صدای ضربه هایی که به عزای شهادت مظلومانه عباس به سینه عزاداران می خورد و تا زانو خم می شوند و برمی خیزند، مانند موج های ساحلی است که دایره وار می آیند و می روند است.
چندین حلقه مردانه به دور نوحه خوان بسته و سینه زنی را آغاز می کنند.
اقوام ایرانی هر کدام مراسم و مناسک آیینی را منطبق با فرهنگ خودشان اجرا می کنند و در این میان مردم عرب خوزستان نیز مراسم محرم را با آیین های بومی خود این مراسم را اجرا می کنند.
مراسم عزاداری در بین اقوام عرب خوزستان به نوعی متمایز تر انجام می شود.
علاوه برسنج و دمام و دسته های سینه زنی، مراسم یزله نیز برپاست.
چفیه های دور گردن، قهوه تلخ، چای دارچین و بخور هایی که در تکیه های مراسم عزاداری است بوی شبهای محرم خوزستان است.
یزله نوعی مراسم آیینی عرب های خوزستان است که با خواندن نوحه به صورت دکلمه (هوسه) شروع می شود و بخشی از آن دکلمه از سوی جمعیت تکرار می شود و با تکرار آن جمله دست ها را بالا گرفته و پرشی در جا انجام می دهند و گام های خود را محکم به زمین می کوبند.
قسمتی از دکلمه که نقطه عطف شعر است همواره برای خواندن یزله ها انتخاب می شود.
دسته های یزله پس از طی مسافتی ایستاده و دایره وار و خمیده به سمت مرکز، با ریتم یزله شروع به سینه زنی می کنند که اشعار و نوحه هایی که در این مراسم می خوانند بستگی به زمان آن مراسم دارد، مثلاً در شب تاسوعا همه با هم می خوانند شب تاسوعاست امشب و تک خوان در جواب می گوید کربلا غوغاست امشب حتی به این مراسم در گفتار عامیانه ( هیامظلوم ) هم گفته می شود و یا شب هفتم عباس اشرب مای العیونی را با ریتم تک خوان؛ عباس اشرب .. و جواب دسته که می گویند: مای العیونی تکرار می شود.

*** دسته های علم دار

دسته هایی که علم ها را به دوش گرفته اند در روز دهم به اماکن متبرکه شهر می روند و سلام می دهند و چوب های بلندی که پرچم های سبز، سیاه و قرمز دارد را تکان می دهند، این پرچم ها نمادی از ورود سپاهیان امام حسین هستند.
شب هفتم ماه محرم مراسم سینی حضرت قاسم(ع) نیز برگزار می شود، پارچه سبز روی سینی کشیده و آجیل مشکل گشا، شمع، گلاب، حنا، شیرینی و میوه را در سینی می گذارند، سینی را روی سر گذاشته و عزاداری می کنند، هرکس حاجتی داشته باشد نذر می کند که در صورت روای حاجتش سال آینده یک سینی آماده کند.
در این ایام خانه هایی که روضه دارند با نصب یک پرچم سیاه یا سبز در بالای خانه خود و باز گذاشتن در منزل، برای دعوت از عزاداران اعلام آمادگی می کنند، در خیابان ها نیز با برپایی خیمه های رنگی و سیاه یاد عاشورا را گرامی می دارند.
زنان خوزستان در محرم در خانه های خود مراسم خاصی مختص روز هفتم می گیرند، عروس قاسم را آماده می کنند و دختران دم بخت لباسی از تور سبز و روبند های قرمز و سفید می پوشند و به یاد نوعروس قاسم عزاداری می کنند.
این مراسم در میان عشایر عرب خوزستان از آیین ویژه ای برخوردار است، در چندین نوع، نوحه برگزار می شود.
این مراسم چند نوحه خوان دارد که هریک با سبک های خود می خوانند، مراسم را با زدن به روی پاها آغاز می کنند نوحه که خوانده می شود همه در جای خود نشسته و به روی پا های خود می زنند و یا حسین و یا زینب می گویند.
قسمتی دیگر از این مراسم با نوحه دیگری که از سوی نوحه خوان بعدی خوانده می شود آغاز می شود، همه زنها با چادر و عبایی که بر سر دارند رو گرفته و باشنیندن ذکر مصیبت های زینب اشک می ریزند و همهمه وا اماما و احسینا سر می دهند.
در آخرین بخش عزاداری همه ایستاده و دایره می بندند و به سینه و بازوهای خود می زنند، عده ای بر پیشانی خود می زنند.
مراسمی با عنوان وسط المیدان دارند که دونفری روبروی هم قرار گرفته روی پیشانی خود می زنند وبه صورت ضربدری به راست و چپ دایره ای که عزاداران بسته اند می روند، آنهای لباس توری که به تن کرده اند را در مشت می گیرند کمی نیم خیز می پرند و بر سروصورت خود می زنند.
این عزاداری را فقط در مجالس عزای خوزستانی ها و نیز عرب ها ی بومی خوزستان می تواند دید.