عصر جنوب/ asrejonoob.ir: چندی پیش بود که «حمید چیت‌چیان» وزیر نیرو پس از چند بار لغو سفر به اهواز بالاخره به خوزستان آمد  تا اعلام کند هیچ‌گونه انتقال آبی برای مصارف کشاورزی و صنعت از خوزستان به دیگر نقاط کشور انجام نمی‌شود و در مواقع ضروری تنها برای مصارف آشامیدنی این انتقال صورت خواهد گرفت. اما به راستی این سخنان برای مردم خوزستان تا چه حد می‌تواند نویدبخش باشد؟
در حالی که بسیاری از کارشناسان و فعالان محیط زیست از افزایش تعداد طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های رودخانه‌های خوزستان خبر داده‌اند و از پیامدهای این کار ابراز نگرانی کرده‌اند، برخی از نمایندگان مردم خوزستان در  مجلس شورای اسلامی هم نسبت به بروز تخلفاتی در طرح‌های انتقال آب از کارون اعتراض کرده‌اند و در جلسات خود اقدام قضایی علیه متخلفان را پیش کشیده‌اند.

تشکل های مردمی؛ حلقه واسطه
«مسعود کنعانی»، فعال محیط زیست درباره راه حل های موجود برای جلوگیری از ادامه انتقال آب از رودخانه‌های کارون می‌گوید: لزوم حمایت از گروه های مردم نهاد و فعالان محیط زیست پیشنهاد من است تا ضمن پرسشگری به عنوان حلقه ارتباط مردم و مسئولان شاهد هماهنگی و همکاری بیشتر برای حل مشکلات باشیم و گرنه با روند موجود آینده تاریکی را برای وضعیت محیط زیست خوزستان می‌بینم.

انتقال آب از همه رودخانه های خوزستان
یک شهروند اهوازی نیز با اشاره به اینکه همواره پیگیر اخبار طرح های انتقال آب است، در این باره چنین توضیح می‌دهد: در رسانه‌ها خواندم که رئیس جهاد کشاورزی خوزستان درباره طرح کوهرنگ ۳گفته که اجرای آن برابر با مرگ کشاورزی خوزستان است. به نظر من این یک فاجعه است و با ادامه انتقال آب فجایع هولناکتری در انتظار خوزستان است.
«زکیه نیسی» ادامه می‌دهد: وقتی شنیدم سرنوشت زاینده رود در انتظار کرخه است خیلی نگران وضع رودخانه های استانمان شدم. من می‌بینم وضع کارون روز به روز بدتر می‌شود، خشکی های آن بیشتر می‌شود و مقصد همه آلودگی‌ها به سمت کارون است.
زکیه می‌افزاید: فکر می‌کردم با تذکر مدام کارشناسان و برگزاری زنجیره‌های انسانی توجه وزارت نیرو جلب شود و جلوی ادامه انتقال آب از کارون گرفته شود. اما می‌بینم نه تنها کارون نجات پیدا نکرد بلکه برای انتقال آب از همه رودخانه های خوزستان برنامه ریزی می‌شود!

پیگیری خواسته های مردم با اقدام قضایی
از نماینده مردم شوش در مجلس شورای اسلامی جویای وضعیت طرح‌های انتقال آب شدیم، «سید راضی نوری» چنین پاسخ می‌دهد: تخلفاتی در مجموعه اجرایی طرح های انتقال آب روی داده است که انحراف از خواسته‌های دیوان محاسبات و دستگاه‌های نظارتی دیگر است.
وی می‌افزاید: حالا که دیدیم انحرافی در حال رخ دادن است تصمیم گرفتیم از راه قانون ورود کنیم و کار را از مجموعه‌های حقوقی و قضایی پیگیری کنیم تا به خواسته های به حق و منطقی مردم جامه عمل بپوشانیم.
نماینده شوش اضافه کرد: طبق جلسه ای که داشتیم قرار شد کمیته ای تشکیل شود تا از راه قانون پیگیر خواسته هایمان باشیم. چون طبق توافقی که انجام شد قرار بود طرح های انتقال آب فقط برای مصرف آشامیدنی باشد، اما متاسفانه مشاهده می‌شود که این آب برای کاربردهای کشاورزی و صنعتی استفاده می‌شود.

انجام طرح‌ها بدون مجوز محیط‌زیستی
سید راضی نوری انجام طرح‌ها بدون مجوز محیط زیستی را یک تخلف می‌داند و عنوان می‌کند: بعضی اوقات طرح فاقد مجوز محیط زیستی است. اما می‌بینیم که کار ساخت آن ادامه پیدا می‌کند و آب منتقل شده نه تنها برای کشاورزی معمولی، بلکه برای کشاورزی که نیازمند آب زیاد است مانند کاشت برنج نیز مصرف می‌شود.
وی در ادامه می‌گوید: قرار است باز هم جلساتی تشکیل شود که در آن کمیته ای برای اقدام قضایی در این رابطه تشکیل شود.
مجمع نمایندگان به‌طور مرتب جلسات خودش را دارد که در این جلسات راه های اقدام قضایی علیه متخلفان بررسی می‌شود.

کاهش سهم صنعت از آب انتقالی
در همین باره، معاون عمرانی استاندار خوزستان به ممانعت از انتقال آب رودخانه کارون اشاره می‌کند و می‌گوید: در تلاش‌هایی که انجام شد آب از سرشاخه‌ها برای آشامیدن و صنعت انتقال داده می‌شود . طرح تونل بهشت‌آباد حذف شده و ۵۸۰ میلیون متر مکعب آب در سال برای آشامیدن و صنعت انتقال داده می‌شود که باید سهم صنعت کاهش یابد.
«احمد سیاحی» می‌افزاید: ساخت تونلی با ارتفاع ۱۰متر و با عرض ۶ متر برای طرحی مانند بهشت آباد توجیه نداشته و با اجرای تونل امکان برآورد دقیق از میزان انتقال آب به استان‌های مقصد وجود ندارد.

کمبود ۶ میلیارد مترمکعب آب در خوزستان
معاون عمرانی استاندار خوزستان در ادامه می‌گوید: سالانه در مجموع ۱۸ میلیارد متر مکعب آب در رودخانه‌های خوزستان جریان می‌یابد، اما نیاز آبی خوزستان ۲۴ میلیارد متر مکعب در سال است و با توجه به این امر ۶ میلیارد متر مکعب هم کمبود داریم.

توقف طرح بهشت آباد و شروع طرح های انتقال آب
رئیس نظام صنفی کشاورزی خوزستان نیز درباره طرح های جدید انتقال آب اظهار می‌کند: وزارت نیرو باید فورا طرح انتقال آب از رودخانه زهره به دشت لیراوی در استان بوشهر را متوقف کند.
«مسعود اسدی» اظهار می‌کند: امنیت پایدار در استان خوزستان در آستانه چالش‌های جدی قرار دارد. در حالی که افکار عمومی در استان خوزستان درگیر طرح های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به فلات مرکزی و اصفهان است طرح دیگری با عنوان طرح تونل انتقال آب از بالادست رودخانه زهره در بخش زیدون شهرستان بهبهان به منظور انتقال آب برای آبیاری ۴۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی در دشت لیراوی استان بوشهر با بودجه و هزینه وزارت نیرو در حال اجراست.

انتقال آب برای برای مصارف غیرآشامیدنی
دبیر خانه کشاورز خوزستان اظهارات وزیر نیرو مبنی بر اینکه طبق دستور رئیس جمهوری هیچ آبی به جز برای آشامیدن منتقل نمی‌شود را غیر واقعی می‌داند  و اضافه می‌کند: طرح های انتقال آب از حالت موردی خارج شده و اکنون علاوه بر سرشاخه‌های کارون از سرشاخه‌های دز و کرخه و زهره خشکیده نیز در حال اجراست.

تقسیم آب استان به ۱۴ طرح انتقال آب
وی همچنین بیان می‌کند: ۱۴ طرح انتقال آب به استان‌های مختلف در حال بهره‌برداری و اجراست که ۷ طرح از این تعداد برای اصفهان است.
کوهرنگ یک، کوهرنگ ۲، کوهرنگ ۳، کمال صالح، چشمه لنگان، ماربر، خددنگستان، رفسنجان، بهشت آباد، گوکان و تنگه سرخ فقط روی سرچشمه‌های کارون برنامه‌ریزی شده‌اند.

وضعیت قرمز رودخانه زهره
وی با اشاره به اینکه رودخانه زهره امسال به طور کامل خشک شده می‌گوید: با این حال دو طرح بزرگ انتقال آب از سد کوثر به استان کُهگیلویه و سد چمشیر به ۷۰ هزار هکتار اراضی دیم دشت لیراوی بوشهر در حال اجراست. در حالی که بر اساس قوانین جهانی، آب‌های سطحی متعلق به حوضه‌های آبریز است.

ممنوعیت کاشت برنج در خوزستان
نماینده مردم ماهشهر در مجلس شورای اسلامی نیز درباره کمبود آب در خوزستان بیان می‌کند: به دلیل کمبود آب به تمام شهرستان‌های خوزستان دستور داده شده برنج کاشته نشود و برخی از شهرستان‌ها با عدم کاشت کنجد نیز مواجه هستند.
«حبیب آقاجری» با بیان اینکه با وجود محدودیت‌های اعمال شده در خوزستان به دلیل کمبود آب، هنوز مسئولانی حضور دارند که در فکر انتقال آب از این استان هستند، می‌افزاید: بر روی رودخانه زهره در شهر سردشت از توابع بهبهان تونلی برای انتقال آب به مناطق بیابانی استان های دیگر در دست ساخت است.

انتقال آب برای مصارف کشاورزی و صنعتی
وی با اشاره به اینکه اگر موضوع خاصی وجود دارد مسئولان آن را مطرح کنند، می‌گوید: وزارت نیرو در زمینه انتقال آب از خوزستان باید درست برنامه ریزی کند. چرا که ورودی آب از سر سد آسک ۸ متر مکعب بر ثانیه است ولی انتقال ۲۷ متر مکعب بر ثانیه دستور داده شده است.

تغییر محل سرشاخه های طرح بهشت آباد
عضو کمیته علمی کنفرانس ملی کارون درباره طرح های انتقال آب از رودخانه‌های خوزستان به همشهری می‌گوید: درباره طرح انتقال آب بهشت آباد باید بگویم به جای اینکه این طرح از سرشاخه های کارون انجام شود قرار شده از سرشاخه های دز تامین شود. در واقع فقط محل برداشت آب عوض شده است که در نهایت دز و کارون در مسیر یکی می‌شوند، بنابراین در واقع کلیت کار سر جای خود باقی است.
«پرویز باورصاد» در ادامه با بیان اینکه طرح انتقال آب کوهرنگ یک و ۲و ۳ در حال کار هستند، اظهار می‌کند: ایران ۵ رودخانه بزرگ دارد که همیشه پرآب و جاری بوده اند که از این بین کارون بزرگترین آنهاست. دز، کرخه، جراحی، زهره هم اهمیت مخصوص به خود را دارند.

اصول علمی بین المللی انتقال آب
سرپرست دانشکده علوم و فنون دریایی دانشگاه خلیج فارس در ادامه می‌گوید: از هر کجای این رودخانه‌ها که آب برداشت شود مصیبت و کم آبی را برای جلگه خوزستان در پی خواهد داشت. مطابق اصول علمی بین المللی آب رودخانه‌ها نباید به جز استان های ساحلی به مکان دیگری منتقل شود که استان های ساحلی کارون خوزستان و چهارمحال و بختیاری هستند و نباید به جزدو استان، آب کارون یا سایر رودخانه های جاری در این استان‌ها به مکان دیگری منتقل شود.

مردم و سیاست های اشتباه مدیریت آب
وی با انتقاد از سیاست های اشتباه در مدیریت آب می‌افزاید: کشیدن لوله و کانال برای انتقال آب به مکان های دورتر اساسا کار اشتباهی است، اما متاسفانه در کشور ما چون وزارت نیرو هم بهره بردار آب است هم خود بر آب مدیریت و نظارت دارد دست به انتقال آب می‌زند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه درباره اقدام قضایی نمایندگان مردم خوزستان در رابطه با تخلفات صورت گرفته در طرح های انتقال آب تاکید می‌کند: اگر مردم خود دست به اقدام بزنند و این اقدام قضایی آنها رسانه ای شود بسیار تاثیرگذارتر خواهد بود.

کارون خشک می‌شود
وی در پایان اظهار می‌کند: در حال حاضر برخی از نقاط دنیا همانند ایران درگیر خشکسالی و کمبود آب هستند که این مشکل پیامدهایی مانند ریزگردها را داشته است. بنابراین باید به جای انتقال آب چاره مناسبی اندیشیده شود. من بارها گفته ام اگر طرح های انتقال آب از کارون ادامه پیدا کند کارون تا ۲۰ سال دیگر خشک خواهد شد.

از اجرای بدون نظارت تا ضرورت اقدام کشاورزان
آنچه مسلم به نظر می‌رسد آن است که طرح های انتقال آب که حیات خوزستان را به خطر انداخته اند در هنگام اجرایی شدن گاهی بدون نظارت کافی اجرا می‌شوند.
اگرچه ساختار کلی اجرای چنین طرح هایی هنوز هم محل مناقشه و بحث است، اما انتظار می‌رود چنین طرح‌هایی به دلیل مخالفت کارشناسان و افکار عمومی خوزستان به دلیل اینکه خود استان خوزستان درگیر خشکسالی و کم آبی است متوقف شود. مسئولان و به ویژه نمایندگان مردم خوزستان در مجلس شورای اسلامی بارها وقوع تخلف در طرح های انتقال آّب را تایید کرده اند و قول اقدام قضایی و مطرح کردن شکایت علیه متخلفان را به مردم داده اند اما تاکنون این امر انجام نشده است.

درخواست برای ادامه طرح بهشت آباد
در حالی که خبرها حاکی از آن بود که طرح بهشت آباد که طی آن حجم بالایی از آب کارون منتقل می‌شود از برنامه وزارت نیرو حذف شده است، استاندار کرمان از کندی پیش روی در این طرح ابراز نارضایتی کرده و استانداران یزد و اصفهان به وزارت نیرو نامه نوشته و خواستار تسریع این پروژه شده اند.

قانون توزیع آب  ؛ عامل تخریب محیط زیست
یکی از اصول انتقال آب که هرگز در درستی آن شک و شبهه وجود نداشته، انتقال آب با هدف تامین آب آشامیدنی است. اما رئیس انجمن جامعه شناسی ایران این حق و قانون را به چالش می‌کشد و آن را نادرست و آسیب رسان به محیط زیست می‌داند. قانعی راد می‌گوید که محیط زیست و زمین کالا نیست.

گزارش از: سمیه تیاری – روزنامه همشهری