انسان شناسی که برخی آن را مردم شناسی می گویند رشته ای است که بیشترین انطباق را با موقعیت کشور ما (هویت های چند گانه و متکثر و فرهنگ علمی چند هزار ساله و تکثر زبانی وغیره)   و جهانی (تکثر و رشد علوم  بین رشته ای دارد) دارد.

وجود موزه ها و گالری های تاریخ مصور بهترین شیوه برای به تصویر کشیدن فرهنگ شهر است. کارشناسان می گویند با راه اندازی موزه مردم شناسی راه برای برپایی مرکز پژوهش‌های مردم‌شناسی و فرهنگ عامه تحت نظر موزه را دایر کرد.

در واقع موزه می تواند محوری برای بسیاری از فعالیت های کنشگران اجتماعی در مسیر شناخت و معرفی تاریخ و فرهنگ یک شهر باشد.

اهواز همواره محل تردد بسیاری از گردشگران در فصل بهار است. متاسفانه هیچ کتابچه تصویری برای معرفی شهر اهواز به میهمانان نوروزی داده نمی شود. وجود یک موزه با محوریت تاریخ مصور شاید بتواند بخشی از کاستی های معرفی شهر را بکاهد.

از آسیه تا پلاک های سنگی

سال گذشته با تلاش جمعی از هنرمندان مجوز یک گالری در اهواز گرفته شد و نگارخانه اهواز رسما کار خود را از ۲۶ دی سال گذشته آغاز کرد. این نگارخانه توانست در طول چند ماه ۶ نمایشگاه‌ در زمینه‌های مختلف هنری برگزار کند.

به گفته مدیر نگارخانه اهواز «مریم حسینی» این نگارخانه با تیمی پنج نفره تشکیل شده است. تیمهای هنری نگارخانه در گروه هایی همچون گرافیک، عکاسی، فیلمنامه نویسی همکاری می کنند.

اخیرا در این مجموعه نمایشگاهی با عنوان «اهواز در خاطرات» توسط مجتبی گهستونی از فعالان میراث فرهنگی استان برگزار شد که مشاور مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان در حوزه میراث معنوی در خصوص این نمایشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به نمایشگاه عکس «اهواز در خاطرات» می گوید: این نمایشگاه می تواند آغازی برای به تصویرکشیدن تاریخ مصور اهواز برای شهروندان باشد. در این نمایشگاه که حدود ۱۰۰ عکس قدیمی به نمایش گذاشته شده بود، زوایای مختلفی از خاطرات اهواز در گوشه و کنار این شهر را دیدیم.

قاسم منصور آل‌کثیر بر ضرورت برگزاری نمایشگاه ها در شهرستان اهواز و استان خوزستان تاکید می‌کند و می افزاید: می دانم که برگزاری این نمایشگاه همراه با سختی هایی برای برگزارکننده آن بوده است. جمع آوری این تعداد عکس از شخصیت های برجسته شهر همچون آسیه عامری، بنا‌ها، پلاک های سنگی، نامهای قدیمی خیابانها و … قطعا جای قدردانی دارد که امیدواریم فعالان عرصه فرهنگ در این زمینه از برگزاری مستمر چنین نمایشگاه هایی حمایت بیشتری انجام دهند.

جای خالی عکسهای خانوادگی

وی ضمن ابراز امیدواری برای برپایی پربار نمایشگاه «اهواز در خاطرات» در آینده می افزاید: جای خالی عکسهای خانوادگی در این نمایشگاه محسوس بود. خانواده به تعبیری الگویی کوچک از جامعه شهری اهواز است که میراث و فرهنگ خانواده در قالب بزرگتر، فرهنگ شهر را تشکیل می دهد.

آل کثیر یادآور می شود: بیشتر داستانهای زندگی خانوادگی در خانه اتفاق می افتد. داستان های خوب و خوشی چون آئین های ازدواج، تولد فرزند، جشن های تولد، میهمانی و… در عکس خانوادگی ثبت می شود. از این رو باید بگوییم که خانه در عکس های خانوادگی در وضعیتی آرمانی به سر می برد. خانه ها چون صحنه های نمایش زندگی خانوادگی پیراسته و بهترین زوایا و اشیای درون آنها در عکس ثبت می شود.

ضرورت تدوین تاریخ مصور اهواز

وی با مهم شمردن خانواده های عامری و نبهانی در مناطق کوی ملت و آسیه آباد، خانواده های مزرعه و حزباوی در مناطق زوویه و سپیدار و صنایع فولاد، خانواده های زرگانی، صخیراوی در منطقه صخیریه در تدوین تاریخ مصور می افزاید: این خانواده ها می توانند مستندات تصویری خوبی را در آلبومهای خود داشته باشند و این مهم را ممکن می سازد که در آینده نمایشگاه های پرباری داشته باشیم.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به هویت و میراث قدیمی شهر می افزاید: عکس های قدیمی میراث انسان ها و فرهنگ شفاف معنادار شهر را به ما نشان می دهند. برای مثال در دو تصویر از این نمایشگاه، یکی تصویر زنی که در کنار رودخانه مشغول لباس شستن در تشتی پر از آب و دیگری تصویر معروف زن قابلمه بر سر بود. «خلخال» یا پابندی که در پای این دو زن وجود داشت، دارای نشانه های میراثی و فرهنگی زنان این شهر‌هاست. پابندی که زنان و مردان قدیمی برای آن شعر‌ها و خاطرات فراوانی گفتند و به ما منتقل کردند.

وی در ادامه این توضیحات به مکان های مشهور از جمله پل قدیم اهواز در عکس های قدیمی اشاره می کند و می گوید: نکته ای که صاحب نظران به آن می پردازند این است که مکان فی نفسه و جدا از سوژه و موضوع جذابیتی برای بازنمایی در عکس خانوادگی ندارد هر چند که مکان همواره سوژه مناسبی برای عکس های معماری، مستند و هنری بوده است. در فضای بیرونی هر مکانی که ظرفیت های معنایی بالاتری داشته باشد به عنوان مکان مناسب برای عکس خانوادگی در نظر گرفته می شود. به طور مثال خانواده ها در سفر عموما در کنار نمادهای شهری یا تاریخی معروف می ایستند و عکس می اندازند. ممکن است نشانه ای از مکانی مانند برج ایفل برای آنان معنایی نمادین داشته باشد، چرا که علاوه بر آنکه همگان با دیدن تصویر برج در می‌یابند که سفر آنها به پاریس و فرانسه بوده است، معانی ضمنی نیز از نحوه گذران اوقات فراغت، وضعیت اقتصادی و سلیقه با عکس گرفتن کنار برج ایفل منتقل می شود.

آل‌کثیر در پایان تصریح می کند: به گمانم ‌گاه به تصویر کشیدن نشانه های برون متنی چون پشت نویسی عکس ها و… نیز می توانست برای بازدیدکنندگان جذاب باشد. در پایان باید گفت که همه برای برگزاری چنین نمایشگاهی باید کمک کنند تا بتوان تاریخ مفصل گذشته اهواز را در قاب تصویر و به صورت ملموس مشاهده کرد. در جمع آوری این گنجینه ارزشمند همه باید سهیم باشند.

عکاس باید مطالعه کافی داشته باشد

مینا مولایی، کارشناس هنر که یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه عکس بود به خبنرگار مهر گفت: عکاس مستند اجتماعی کسی است که نسبت به مسائل انسانی واکنش تصویری نشان می دهد و پردازشی اسنادی و استنادی حاوی پیام و محتوا داشته باشد و با کمک زبان عکس، سعی بر آگاهی بخشی می کند. عکاس مستند اجتماعی از واقعیت های جامعه پیامی را ارائه می کند که موجب تاثیراتی در روند بهتر شدن شرایط اجتماعی و حتی منجربه اصلاحات اجتماعی می شود.

مولایی افزود: اصولا عکاسی مردم نگارانه و به خصوص عکاسی در فضاهای عشایری نیازمند این است که  از قبل  در مورد وضعیت زندگی و پیشینه فرهنگی آن مردم مطالعه کافی کرده باشیم. محیط را باید خوب بشناسیم. اطلاعات بعدی را در خود محیط به دست می آوریم. در این نوع عکاسی هر چیزی که در محیط وجود دارد می تواند موضوع  باشد، چشم اندازهای اطراف، خوراک مردم، پوشاک آنها، خانه ها، کوچه ها و هرچه که در آنجا وجود دارد. لباس ها می تواند معرف ایل یا طایفه و قومی باشد که سوژه به آن تعلق دارد.

وی یادآور شد: خصوصیات فیزیکی و ظاهری افراد ممکن است تیره و طایفه آنها را معرفی کند. فرم و رنگ و شکل عناصر و اشیای موجود در محیط از طرح و بافت و فرم پارچه ها و دست بافت ها گرفته تا معماری، آداب و رسوم و رفتارهای فردی و جمعی و بسیاری چیزهای دیگر می تواند معرف تبار و قوم افراد باشد. هیچ چیز حتی چیزهایی که ممکن است بسیار ساده و پیش پا افتاده بنظر آید بی اهمیت نیست
گزارش: محراب علوی