لنج‌سازی صنعتی که در جدال با مدرنیته به حاشیه رفته است
عصر جنوب: لنج‌سازی یا گلافی در آبادان، یکی از صنایع قدیمی آبادان است که متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل روی آوردن به ساخت شناورهای فایبرگلاس مورد غفلت واقع شده و در جدال با مدرنیته به حاشیه رفته است.
لنج نوعی کشتی کوچک باری است که دارای یک قایق بزرگ موتوری با عرشه باز یا نیمه باز است که از آن در هنگام حمل و جابه‌جایی بار و صید آبزیان استفاده می‌شود و از این‌رو نقش مؤثری در زندگی و امرار معاش بخش اعظمی از مردمی که نانشان را از طریق آب به دست می‌آورند ایفا می‌کند.
صنعت لنج‌سازی از آن لحاظ که بخشی از هویت تاریخی شهر را شکل می‌دهد و هنوز افرادی هستند که به کار ساخت و تعمیر اینگونه شناورها مشغولند و از این طریق امرار معاش می‌کنند باید مورد توجه مسئولان امر قرار گیرد. نیاز است در راستای رفع موانع و مشکلات به حاشیه کشیده شدن این صنعت مقرون به صرفه به لحاظ اشتغالزایی و ارائه تسهیلات و امکانات لازم اعم از ایجاد سایت ویژه ساخت و ساز و تعمیر لنج‌ها با هدف جلوگیری از ورود خسارت به محیط زیست به دلیل انجام پراکنده و بی‌قاعده کار در حاشیه رودخانه‌های اروند و بهمنشیر که چندین سال نیز از وعده ایجادش می‌گذرد حرکتی جدی صورت پذیرد، اما تاکنون اقدام خاصی در این زمینه انجام نگرفته است.
ایجاد کارگاه‌های فنی و مهارتی متناسب با نیاز منطقه و ارائه آموزش‌های درست و به روز، ثبت ملی این صنعت به عنوان هویت تاریخی شهر نیز از دیگر موارد قابل توجه در این خصوص به شمار می‌رود.
*بیکاری شاغلان بخش لنج‌سازی اسف‌بار است
رئیس کمیسیون اقتصادی شورای اسلامی شهر آبادان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در این شهر اظهار داشت: لنج‌سازی به عنوان بخشی از هویت تاریخی شهرستان آبادان است رو به فراموشی قرار گرفته و افراد شاغل در این صنعت بیکار شده‌اند و این موضوع بسیار نگران کننده و اسف‌بار است.
حمید حنظل‌عیدانی افزود: حرفه لنج‌سازی به عنوان یکی از جاذبه‌های آبادان باید از سوی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آبادان به ثبت ملی برسد.
وی عنوان کرد: با توجه به مقرون به صرفه بودن این حرفه لازمه احداث هنرستان و یا آموزش علمی آن در هنرستان‌های کار و دانش و یا فنی و حرفه‌ای شهرستان آبادان بیش از پیش احساس می‌شود.
رئیس کمیسیون اقتصادی شورای اسلامی شهر آبادان تصریح کرد: صنعت لنج‌سازی مشتریان بسیاری را در کشورمان دارد و سفارش خرید از داخل کشور تا حدی بالا است که تا چند سال آینده نیز نمی‌توان آن را به خارج از ایران صادر کرد و این موضوع مقرون به صرفه بودن تولید لنج را نشان می‌دهد.
حنظل‌عیدانی با بیان اینکه میزان اشتغالزایی صنعت لنج‌سازی در پایین‌ترین سطح، ۴۰۰ نفر به صورت مستقیم است که با توجه به معضل بیکاری در آبادان رقم قابل توجهی است یادآور شد: ضرورت ایجاد یک سایت مجزا برای ساخت، فروش و تعمیر لنج در منطقه بسیار حائز اهمیت است، زیرا محل فعلی فاقد برق مناسب و کارگاه‌های مجهز است و این مسئله سبب شده تا بسیاری از لنج‌ها برای تعمیر به شهرهای اطراف همچون ماهشهر بروند.
وی ادامه داد: صنعت لنج‌سازی علاوه بر کمک به اشتغالزایی و پویاتر شدن منطقه می‌تواند در بحث گردشگری نیز نقش بسیار کلیدی داشته باشد، برای این منظور می‌توان سایت لنج‌سازی را به گونه‌ای جانمایی کرد که گردشگران از نزدیک با مراحل ساخت آن آشنا شوند.
رئیس کمیسیون اقتصادی شورای اسلامی شهر آبادان با اشاره به اینکه عمر مفید لنج‌های جنس فایبرگلاس پایین‌تراز لنج‌های چوبی است در صورتی که عمر لنج چوبی می‌تواند بالاتر از ۵۰ سال و قابل تعمیر و اصلاح باشد گفت: در کشورهای حوزه خلیج فارس نیز که به سرعت در حال وارد کردن تکنولوژی نوین و پیشرفته از قاره اروپا و آمریکا هستند هنوز هم با همان لنج‌های چوبی فعالیت می‌کنند.
حنظل‌عیدانی افزود: چوب‌های خریداری شده برای ساخت لنج‌ها به هیچ عنوان به درختان آسیب وارد نمی‌کند، زیرا در هنگام قطع درختان به فاصله سه متر از پائین درخت فاصله در نظر می‌گیرند و فقط قسمت‌های بالایی درخت را قطع می‌کنند تا آسیبی به طبیعت وارد نشود.
این عضو شورای اسلامی شهر آبادان بر لزوم ارائه تسهیلات ویژه از سوی صندوق‌های مالی و اعتباری و بانک‌های عامل به سرمایه‌گذاران با هدف جلوگیری از ورشکستگی آنان تاکید کرد و افزود: در سال‌های گذشته ساخت و نصب برخی از پل‌ها بر روی رودخانه بهمنشیر به منظور ارتفاع کم آنها از یک سو و لایروبی نشدن رودخانه از سوی دیگر مشکلاتی را برای تردد شناورها موجب شده که ضروری است تا مسئولان امر در این زمینه چاره‌اندیشی کنند.
وی بر لزوم تشکیل جلسه‌ای مشترک میان مسئولان اداره بندر و دریانوردی، سازمان منطقه آزاد اروند، لنج‌سازان منطقه، شورای اسلامی شهر و فرمانداری با هدف بررسی مشکلات مکانی و پشتیبانی این صنعت، ارائه راهکارهای عملی و کمک به رفع آنها تاکید کرد.
*ساماندهی بخش تعمیرات لنج‌ها ضروری است
رئیس اداره حفاظت محیط زیست آبادان بر ضرورت ساماندهی بخش تعمیرات لنج‌ها تاکید فراوان کرد.
سید احمد موسوی‌آزاد نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در آبادان اظهار داشت: در زمان حاضر دو تا سه واحد کشتی‌سازی در چوئبده پس از گرفتن مجوز از ما و به طور پراکنده و انفرادی در حال ساخت شناور هستند.
وی افزود: آنچه که باید در این میان مد نظر و توجه ویژه قرار گیرد موضوع انجام تعمیرات لنج‌ها است که بسیار حائز اهمیت است.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست آبادان عنوان کرد: از آنجایی که تعمیر لنج‌ها و یا کشتی‌ها در حاشیه رودخانه‌های اروند و بهمنشیر صورت می‌گیرد باید توجه داشت که وجود برخی از مواد نفتی و یا رنگ موجود بر بدنه کشتی‌ها در هنگام انجام تعمیرات که بیشتر به حالت دستی و سنتی صورت می‌گیرد به محیط زیست و آب رودخانه آسیب وارد نکند.
موسوی‌آزاد تصریح کرد: از این‌رو به طور مرتب گوشزدهایی را به این واحدها ارائه می‌کنیم و خوشبختانه تاکنون موردی که باعث تعطیلی این واحدها بشود را نداشته‌ایم.
این مسئول یادآور شد: با توجه به اینکه آبادان شهری ساحلی است که در میان دو رودخانه اروند و بهمنشیر واقع شده پس ضرورت ساماندهی بخش تعمیرات لنج‌ها که اغلب به طور سنتی در گودهایی در اطراف رودخانه‌ها انجام می‌شود باید به طور جدی از سوی مسئولان امر پیگیری و انجام گیرد.
وی با تاکید بر ایجاد سایت مخصوص ساخت و تعمیر شناورها گفت: ایجاد این سایت علاوه بر اینکه خدمات‌رسانی به این واحدها را آسان‌تر می‌کند، موضوع گرفتن سیستم‌های ضریب کنترل را نیز سهل‌تر و راحت‌تر می‌کند.
* صنعت لنج‌سازی در رده صنایع دستی و هنری قرار نمی‌گیرد
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آبادان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در این شهرستان با بیان اینکه صنعت لنج‌سازی در رده صنایع دستی و هنری قرار نمی‌گیرد اظهار داشت: از این‌رو سعی کرده تا با ساخت نمونه‌هایی آن را در رده هنرهای تلفیقی قرار دهیم که تاکنون نیز موفق نشده‌ایم.
شمس‌الدین نوربخش اضافه کرد: لنج‌سازی اگر چه می‌تواند به عنوان یک منبع برای گردشگری باشد اما به عنوان جاذبه تعریف نمی‌شود که برای این منظور باید بر روی آن کارهای کارشناسی انجام شود.
وی ادامه داد: باید کوشش کرد تا با اتخاذ تمهیدات لازم این صنعت را از حالت بالقوه کنونی به بالفعل تبدیل کنیم.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آبادان یادآور شد: لنج‌سازی به عنوان یکی از شاخه‌های درودگری برای حفظ سنت‌ها، فرهنگ‌ها و فن‌آوری صنعتی موجود ارزشمند است، این بخشی از تاریخ فرهنگی شهر است، بخشی از فرهنگ اروند رود و بهمنشیر، وجود اینها و اتصال آن به بخش صید و صیادی باید مورد توجه خاص قرار گیرد چرا که اینها همچون حلقه‌های یک زنجیرند که در صورت قطع هر کدام دیگری دچار اختلال می‌شود.
نوربخش عنوان کرد: هر چند که اکنون با ورود مدرنیته به بخش لنج‌سازی (ساخت لنج‌های فایبرگلاس) صنعت لنج‌سازی با استفاده از چوب دیگر رواج و رونق خود را از دست داده، اما به عنوان یک هویت تاریخی فرهنگی باید حفظ شود.
این مسئول افزود: به هر حال حضور نمونه‌های سنتی در زمینه گردشگری می‌تواند توسعه و جاذبه ایجاد کند، در بخش میراث فرهنگی که به‌دنبال ثبت آن هستیم، صنعت لنج‌سازی به عنوان یک اثر فرهنگی که بخشی از تاریخ شهر را در خود حفظ می‌کند دنبال کنیم.
وی عنوان کرد: هرچند که این صنعت در حال تبدیل شدن به مدرن است اما فن آن باید حفظ شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آبادان با بیان اینکه بقا و یا از بین رفتن یک صنعت و هنر به تلاش و حمایت صنعتگران آن بستگی دارد تصریح کرد: امروزه تلاش مردم در این زمینه‌ها مهم است گاهی این سو را حفظ می‌کنیم و گاهی آن طرف دیگر را، اما کسی که خود این فن را می‌داند باید برای حفظ این صنعت تلاش کند.
نوربخش با تاکید بر همراهی و حمایت مسئولان در این زمینه یادآور شد: عدم حمایت مسئولان سبب دلسردی هنرمندان و صنعتگران می‌شود، پس باید در این زمینه تحقیقات و بررسی‌های لازم انجام شود، نقاط ضعف و قوت بررسی و برای رفع مشکلات تلاش شود.
این مسئول گفت: در زمان حاضر یک اسکله و یا جاذبه‌ای برای لنج‌سازان وجود ندارد و از آنجایی که برای ساخت این نوع شناورها از تجهیزات سنتی استفاده می‌شود باید مهارت‌های لازم به افراد آموزش داده شود در غیر این صورت این صنعت به مرور منسوخ خواهد شد.
*نبود مربی واجدالشرایط آموزش مهارت لنج‌سازی
رئیس آموزشگاه فنی و حرفه‌ای آبادان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در این شهر از نبود مربی واجدالشرایط طبق اساسنامه دولتی به عنوان دلیل اصلی عدم راه‌اندازی کارگاه آموزش مهارت لنج‌سازی در آبادان نام برد و اضافه کرد: ابتدا باید نیازسنجی در سطح منطقه برای آموزش فنی و مهارتی این رشته انجام شود.
ارژنگ کوه‌سرخ افزود: اکنون رشته‌ای در سطح شهرستان برای این صنعت وجود ندارد، اما در صورت لزوم امکان ایجاد آن وجود دارد.
وی خاطر نشان کرد: درصدد هستیم تا با هماهنگی و گفت‌وگو با مسئولان اتحادیه لنج‌داران ضمن بررسی شرایط موجود، راهکارهای مناسب برای ارائه آموزش‌های فنی و مهارتی را ارائه دهیم.
رئیس آموزشگاه فنی و حرفه‌ای آبادان گفت: برای ایجاد و تجهیز کارگاه خاص آموزش لنج‌سازی مشکلاتی هست که مهمترین آن نبود مربی واجدالشرایط طبق اساسنامه دولتی است.
کوه‌سرخ یادآور شد: صنعت لنج‌سازی بیشتر شکل سنتی دارد و مربی که شرایط لازم برای آموزش به افراد را داشته باشد اکنون وجود ندارد.
وی گفت: در تلاش هستیم تا با هماهنگی با اتحادیه مربوطه و در صورت وجود شرایط لازم در محل فعلی ساخت شناورهای چوبی، موضوع آموزش افراد را پیگیری و به انجام برسانیم.
*مشکلات بخش لنج‌سازی با جدیت پیگیری می‌شود
فرماندار ویژه آبادان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در این شهرستان اظهار داشت: مشکلات بخش لنج‌سازی با جدیت از سوی فرمانداری پیگیری می‌شود.
عزیزالله شهبازی با بیان اینکه صنعت لنج‌سازی یکی از موضوعات مورد اهمیت و قابل پرداخت در آبادان است افزود: به زودی در جلسه‌ای با حضور کارشناسان و مسئولان ذی‌ربط مشکلات لنج‌سازان آبادانی بررسی و راهکارهای رفع مشکلات ارائه می‌شود.
وی با بیان اینکه صنعت لنج‌سازی جزیی از هویت تاریخی آبادان است عنوان کرد: رفع مشکلات این صنعت به لحاظ ایجاد زمینه اشتغال فراوان چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم حائز اهمیت است.
معاون استاندار خوزستان متذکر شد: دولت تدبیر و امید اهتمام ویژه‌ای را برای رسیدگی به مشکلات مردم دارد و با توجه به ظرفیت‌های آبادان در خصوص صنعت لنج‌سازی، به طور حتم طی روزهای آینده مشکل این صنعت به صورت تخصصی بررسی می‌شود.
شهبازی با تاکید بر برنامه‌ریزی صحیح به‌منظور اعطای تسهیلات از سوی صندوق‌های مالی و بانک‌ها به سرمایه‌گذاران در این حوزه گفت: صنعت لنج‌سازی با توجه به فرصت‌های سرمایه‌گذاری عالی در شهر آبادان، یکی از موضوعات مورد اهمیت به شمار می‌رود.
================
گزارش از: فرزانه یحیی آبادی