خبر آغاز ساخت یک کارخانه قند در حریم درجه یک اثر ۳هزارساله زیگورات چغازنبیل واقع در شهرستان شوش استان خوزستان، واکنش و انتقاد تند بسیاری از فعالان حوزه گردشگری و دوستداران تاریخ باستان ایران را در پی داشت. این خبر حاکی از این بود که قسمت‌هایی از اراضی ملی واقع در حریم میراث جهانی چغازنبیل برای ساخت یک کارخانه تسطیح شده و قرار است این کارخانه در حریم درجه یک این معبد و روی طاقدیس سردارآباد ساخته شود. این در حالی است که بر اساس قانون، هرگونه فعالیت که موجب تغییر شکل در توپوگرافی تپه‌های تاریخی و عوارض طبیعی شود، ممنوع است.

معبد چغازنبیل که به زیگورات نیز معروف است، در شهرستان شوش استان خوزستان و در نزدیکی منطقه باستانی هفت‌تپه واقع شده است. این بنا که نیایشگاهی باستانی است،  ۱۲۵۰ پیش از میلاد در تمدن ایلام ساخته شد و در سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) به عنوان اولین اثر تاریخی از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. زیگورات‌ها جزو با اهمیت‌ترین پرستشگاه‌ها هستند که تعداد آنها به ۴۰ بنا در سراسر دنیا نمی‌رسد و چغازنبیل یکی از مشهورترین آنها در جهان است.

با وجود ارزش بسیار بالای این بنا که سالانه گردشگران زیادی را از داخل و خارج کشور به سوی خود جذب می‌کند، حالا افرادی که گفته می‌شود برخلاف مخالفت وزارت میراث فرهنگی، مجوز ساخت کارخانه را از دستگاه‌های دیگری گرفته‌اند، قصد ساخت یک «کارخانه قند» در حریم این اثر را دارند!

• منتظر جابجایی هستیم

در این میان معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی کشور با بیان اینکه یونسکو درباره تهدید حریم چغازنبیل درخواست گزارش کرده است، گفته که منتظر قطعی‌شدن جابه‌جایی محل کارخانه قند از حریم زیگورات چغازنبیل هستیم تا به صورت رسمی به یونسکو پاسخ بدهیم.

محمدحسن طالبیان روز دوشنبه در گفت‌وگو با ایرنا درباره ارسال نامه از سوی سازمان یونسکو به وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در خصوص احداث کارخانه قند در حریم نیایشگاه چغازنبیل در خوزستان ارسال نامه از سوی یونسکو و درخواست گزارش درباره چغازنبیل را تایید کرد و گفت: طرح سوال و جویا شدن از وضعیت حفاظتی هر اثر جهانی یکی از وظایف سازمان میراث جهانی وابسته به یونسکو در صورت وجود هرگونه تهدید برای هر اثر جهانی از کشورهای عضو است.

وی اظهار داشت: در خصوص چغازنبیل، یونسکو با دریافت خبرهای مربوط به این اثر که نخستین اثر ثبت شده کشورمان در فهرست میراث جهانی است بر اساس وظیفه از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ارسال گزارش از آخرین وضعیت حفاظتی و اقدامات صورت گرفته را درخواست کرده است.

طالبیان گفت: وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی نیز حسب دستور استاندار خوزستان، منتظر قطعی شدن جابه‌جایی محل کارخانه قند از حرائم این اثر جهانی است تا برطرف شدن تهدید حرم اثر را رسما به یونسکو اعلام کند.

معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی کشور همچنین به مصاحبه اخیر غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان اشاره کرد و گفت: از آنجا که قوانین عرصه و حریم آثار تاریخی ملی و جهانی لازم‌الاجرا است، از شخص استاندار خوزستان انتظار جاری کردن قانون در این مورد خاص و در اسرع وقت را داریم که خوشبختانه وی در مصاحبه اخیر خود بر این نکته تاکید داشته‌ که در حرایم چغازنبیل اجازه ساخت‌وساز داده نخواهد شد.

او افزود: در خصوص چغازنبیل و دیگر آثار جهانی کشورمان نیز در صورتی که قوانین یاد شده از سوی دستگاه‌ها و مسئولان اجرایی رعایت نشود و تعرض به آنها وجه بین‌المللی میراث جهانی را خدشه‌دار کند، ورود به فهرست میراث در خطر و یا خروج کامل از فهرست میراث جهانی دور از انتظار نخواهد بود و بدیهی است این موضوع بازتاب خوبی در جوامع ملی و بین‌المللی نخواهد داشت.

• برای رعایت حریم چغازنبیل دوباره شکایت کردیم

معاون میراث فرهنگی کشور درباره اقدامات حقوقی و اجرایی انجام شده از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: با توجه به بررسی‌های صورت گرفته و اهمیت موضوع و حفظ حریم میراث جهانی چغازنبیل که در سطح ملی و جهانی از اهمیت فوق‌العاده‌ای بر خوردار است، اداره‌کل حقوقی وزارتخانه و اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان خوزستان با جدیت در حال پیگیری این موضوع از طریق مراجع قضایی است.

طالبیان اظهار داشت: اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خوزستان طی روزهای گذشته شکایت خود را مبنی بر عدم رعایت صریح قانون و ضوابط حریم، مجددا تسلیم مقامات قضایی استان کرده است، خوشبختانه دستور رعایت حریم‌های میراثی از طرف دادستان کل کشور نیز صادر شده است.

این مسئول، حفظ یکپارچگی تاریخی، فرهنگی و طبیعی میراث چغازنبیل را ضرورتی انکار ناپذیر عنوان کرد و گفت: بر اساس قانون تمام دستگاه‌هایی که حفاظت از محیط طبیعی را برعهده دارند، ملزم به حفظ این یکپارچگی هستند.

• ساخت در حریم درجه ۲ اشکال ندارد

روز اول آذر بود که غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان درباره اخبار منتشرشده مبنی بر صدور مجوز ساخت کارخانه قند در حریم چغازنبیل با بیان اینکه قانون ملاک احداث کارخانه قند جدید در شهرستان شوش است، گفت: کارخانه قند در حریم درجه یک اثر جهانی چغازنبیل احداث نخواهد شد.

وی اظهار داشت : برای روشن شدن ابهام از کارشناسان مربوط درخواست شده تا بار دیگر با بررسی دقیق مشخص کنند کارخانه قند در حریم درجه یک چغازنبیل قرار گرفته است یا خیر. اگر این کارخانه در حریم درجه یک چغازنبیل باشد، احداث آن ممکن نیست اما اگر در حریم درجه ۲ باشد، می‌توان آن را اجرا کرد.

علی‌اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور در همان آغاز ماجرا در یک برنامه تلویزیونی با اشاره به اینکه احداث هر گونه کارخانه در حریم درجه یک آثار میراث فرهنگی به ویژه میراث جهانی، همچنین تسطیح، ریگلاژ و خاک‌برداری و تبدیل کشت سنتی به صنعتی در این محدوده ممنوع است گفت: استاندار خوزستان باید برای جلوگیری از ساخت کارخانه و تجاوز به حریم عرصه جهانی چغازنبیل جلوگیری کند.