رابطه آب و نفت در جلگه پهناور جنوب ایران فراتر از تخصص برای انجام خدمات به مردم است، شاید وقتی غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان در پانزدهمین جلسه کارگروه تخصصی اشتغال خوزستان با این بهانه که مسائل زیست محیطی رغبت را برای سرمایه گذاری در استان کم کرده است، از وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی خواست وزارت نفت مسئولیت توسعه استان خوزستان را بر عهده بگیرد، تولید حدود ۳ میلیون بشکه نفت دلیل روتینی بود تا واقعیت اینکه اراضی خوزستان به دلیل وجود نفت به سرمایه گذاران واگذار نمی شوند را بپوشاند، این هوشمندانه ترین درخواست یک استاندار بود تا به شکل غیر مستقیم بگوید نفت چه بلاها که بر سر خوزستان نیاورده، این تنها معضل نفت نبود.

هور زنده است!

چند ماه قبل از اینکه محمد امین ایزدجو مدیر عامل شرکت بهره برداری سد و نیروگاه مارون در ۴ بهمن ۹۷ بگوید سالهای کم آبی را پشت سر گذاشته ایم، خبر دروغین آبگیری هور العظیم تیتر یک رسانه های استان خوزستان شد، محیط‌زیستی‌ها خواستار بازدید از هور شدند، لاهیجان زاده که آن زمان مدیرعامل سازمان محیط زیست خوزستان بود خبرنگاران را به قسمت خیس تالاب برد تا نمایش بازگشت تالاب مرزی دشت آزادگان را نظاره کنند، هیچ کدام از آن خبرنگاران و عکاسان مخابره نکردند دستان بی جان هور را بالا گرفته اند تا بگویند زنده است و این پیش زمینه ای بود که اگر فراوانی آب پشت سدها به چشم مردم آمد کسی خیال خامی برای آبگیری هور و امثالش نداشته باشد از طرفی تهدیدی برای میدانهای نفتی هور به وجود نیاید.

نفت تن بی جان آب را آتش زد

احداث سد در مسیر رودخانه‌های منتهی به هورالعظیم، کارشکنی زیرمجموعه‌های شرکت نفت در جاده سازی غیرضروری، رعایت نکردن عرض مورد توافق جاده‌ها، دفع پسماندهای حاصل از حفاری چاه‌ها و پساب‌های تخلیه‌شده در تالاب کار را به جایی رساند که نفت تن بی جان آب را آتش زد، با این حال همان زمان نیز اردکانیان وزیر نیرو، سدهای مخزنی را نعمت برای کنترل آبهای نابودگر خواند، کنار خواب مسئولان، روستاها و حاشیه های هور به خواب می رفتند تا همچنان ۲۱ برابر حد استاندارد ریزگرد بخوریم.

همایش پوششی

تیر ماه ۹۷ امیر سرخه فعال محیط زیست اجرای آبگیری هور را با پساب و فاضلاب مرگ آن دانست، یک فعال دیگر (شبنم قنواتی) از کم شدن حق آبه های هورالعظیم و مقفول ماندن کوتاهی وزارت نیرو در این مورد گفت و باز هم همایش مهندسی رودخانه در ۱۳ بهمن ۹۷ پوشش خوبی برای دورزدن افکار عمومی خوزستانی ها شد تا فرصت خوبی را برای رد گم کردن مدیران آبی کشور فراهم کند، اسفند ۹۷ غلامرضا شریعتی ادعا کرد تالاب ۹۰ درصد احیا شده تا هورالعظیم به حاشیه رود.

خوشبختانه باز هم ماه پشت ابر نمی ماند، خبرها چیز دیگری است، کرخه که در گذشته سیلاب های تا بیش از یک هزار مترمکعب برثانیه را تاب می آورد، اکنون دبی ۴۰۰ مترمکعب برثانیه، را به سختی تحمل می کند چند شهر دیگر سیل آمده که ایسنا می نویسد، آیا کرخه در مقابل سیلاب تاب می آورد؟

تشنگی عظیم یک هور/نفت در انتهای صف مقصرین

روستاها و شهرهای کوچک یکی یکی زیر آب می روند اما تا اعتراضات بعدی لبهای هور همچنان خشک است.

صادق جنادله عضو شورای شهر سوسنگرد شروع بحران را از وقتی می داند که شرکت‌های نفتی در هور مستقر شده‌اند. این شرکت‌ها که تولیدشان در حدود ۲۰ هزار بشکه در روز است از زمان احداث تاسیسات برای استخراج و بهره‌برداری اقدام به خشک کردن هور کرده اند.

شدت سیل و اعتراض فعالان محیط زیست بالا می رود تا وزیر نفت جلوگیری از رهاسازی آب به دلیل خسارت به تجهیزات نفتی را منکر شود بعد چند کلیپ خبری بیرون می آید که مقصر سوم یا چهارم در خشک شدن هور را تاسیسات نفتی می دانند! تا بزرگترین خشکاننده هور انتهای صف بماند.

یکی از مسئولان محیط زیست هم مدعی است مساحت اصلی هر خانه را صاحبخانه دارد؛ مساحت تالاب در اختیار ماست و ما بهتر می دانیم این چهار گوشه که به عنوان تالاب مشخص و در اختیار محیط زیست قرار داده شده چقدر است نه اینکه هر کس بیابان را به ازای تالاب در نظر بگیرد! حالا اینکه چطور یک تالاب به بیابان تبدیل شده ، لابد در مرز اختیارات وی نبوده است؛ البته به این نکته که پیش از این تالاب را به دلیل حفر چاه نفت خشک می کردند هم اذعان دارد تا بگوید این موضوع مربوط به گذشته است.

چرا نفت بلای جان آب در هور العظیم شد

برسیم به نفت وبشماریم چرا نفت بلای جان آب در هور العظیم شد؟ کرمی، پژوهشگر محیط زیست می گوید: اولویت در استخراج نفت از میدان نفتی آزادگان که با عراق مشترک است شرایط را به خشک شدن هور کشاند و باور این موضوع سخت است که بدانید مجموعه نفت، توانایی استخراج در عمق یک متر آب را داشته و اگر وضعیت ۱۲۷ هزار هکتار بخش ایرانی تالاب هورالعظیم مانند ۱۰ سال گذشته ثابت می‌ماند، ریزگردهایی که از عراق به سمت خوزستان در حال حرکت بودند، در این تالاب نشست می‌کردند چه رسد به ریزگردهای داخلی.

بهتر است بدانید دلایل اولیه ای که در پیچاندن مردم  به عنوان خشک شدن هور اعلام می کنند که در طول هشت سال جنگ تحمیلی و بعد اتفاق افتاده، مبنی بر حمل و به‌کارگیری ماشین‌آلات، ادوات و اسلحه‌های سنگین که موجب تخریب بافت خاک و از بین رفتن ساختار مولکولی خاک شده و منطقه را مستعد گرد و خاک کرده نیز تا سد سازی گسترده به خاطرحفظ رطوبت خاک منطقه باعث ریزگرد نمی شد ، این نشان می دهد برای حفظ نفت، افکار عمومی را در ماجرای آبگیری هورالعظیم فریب دادند.

آب رها شده در هور دردی درمان نمی کند

محمد درویش محقق و پژوهشگر محیط زیست  توضیح می دهد: از منتهاالیه شمالی هورالعظیم، نیروهای ایرانی دایک مرزی با عراق را شکافتند تا به جای آنکه سیلاب کرخه نخست وارد بخش ایرانی هور شده و بتواند مخازن سوم، چهارم و پنجم را کامل آبگیری کند، آن را مستقیماً از کشور خارج تا از انتهای بخش عراقی هور وارد شط‌ العرب و در نهایت اروندرود و خلیج‌فارس شود.

اما اعتراض مردم و محیط زیستی ها دولت را وادار کرد یک شکاف هم در شط‌علی ایجاد کند، اما وقتی به هور رفتیم متوجه شدیم این شکاف دردی درمان نمی کند این موضوع را می توان به راحتی از سخنان محیط بان منطقه که می گوید: عمق آب به یک ‌متر هم نمی‌رسد و همچنان نیمی از مخازن یادشده خشکند و بخشی هم که آب گرفته بود، با گرم‌ترشدن هوا به سرعت خشک می شود، فهمید.

تاریخی‌ترین فرصت آبگیری هورالعظیم از دست رفت

درویش در ادامه حرفهایش می گوید: “ما تاریخی‌ترین فرصت برای آبگیری کامل هور را از دست دادیم و بی‌شک همه‌ آنهایی که در این نمایش شراکت داشتند، آن مامورینی که دایک‌های مرزی را منفجر کردند تا آب به سمت هور ایرانی نیاید؛ آن وزیر نفتی که به دروغ گفت: ما از ورود آب به هور ممانعت نکردیم؛ آن سازمان آب و برقی که در خوزستان شرایط این تغییر جهت آب را فراهم کرد و آن سازمان حفاظت محیط‌زیستی که در برابر این نمایش دروغ و فریب افکار عمومی سکوت کرد، همه شریک جرم هستند. کاش می‌دانستند که چه فرصت تاریخی را برای ژینایی(زنده سازی) دوباره خوزستان از دست دادند؛ کاش می‌دانستند که اگر حال هور خوب شود، حال همه مردم خوزستان خوب می شود؛ صیادی رونق خواهد گرفت، گردشگری طبیعی جان می‌گیرد، جمعیت پرنده‌ها افزایش یافته و حاصلخیزی خاک اراضی کشاورزی منطقه به طرز چشمگیری ارتقا خواهد یافت و با افزایش ظرفیت گرمایی منطقه، تفاوت دمای شب‌ و روز کاهش یافته و کیفیت زندگی همه زیستمندان بهبود می‌یابد. اما همه این مزیت‌ها را به سیاهی نفت فروختیم تا هیچ کس نفهمد چرا اکتشافات نفتی را در سناریوی محیط‌های آبی انجام می دهیم؟”

نفت و آب برادران ناتنی جنگ قدرتند، کلید معروف اینبار در قفل «زمینه سازی فدا کردن آب برای استخراج نفت» چرخید تا اردیبهشت ۹۸ هم با وجود سیل و زیر آب رفتن بسیاری از کانون های ریزگرد همچنان گردوغبار میان اخبار هواشناسی باشد و مدیرکل هواشناسی منشا آن را داخلی اعلام کند؛ امروز گرد و غبار دوباره بازگشته چون بزرگترین کانون ریزگرد آبگیری نشده است تا  گلوهایمان را در تیرس حفظ نفتی قرار دهیم که قرار بود نعمت باشد.