مین‌زارهای باقی‌مانده از جنگ در ایران چه وضعیتی دارند؟ / کمین مین در خاک غرب ایران
عـصــر جـنــوب| asrejonoob.ir: از سال ۱۳۶۷ که ایران پس از ۸ سال جنگ، قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفت و جنگ میان ایران و عراق به پایان رسید، ۳۰ سال می‌گذرد. هر چند جنگ تمام شده است اما هنوز که هنوز است، بخشی از خاک کشورمان در اشغال سربازان خاموش قرار داشت. وجود بیش از ۲۰ میلیون انواع مین و مهمات عمل‌نکرده در زمین‌هایی به وسعت چهار میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار، ایران را در فهرست کشورهای آلوده به مین قرار داده است.
بیش از ۲۰ میلیون مین توسط رژیم بعث عراق در خاک ایران کاشته شد و پنج استان مرزی غرب و جنوب غربی ایلام، خوزستان، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی آلوده به مین شدند تا جایی که در برخی از سال‌های ابتدایی بازگشت مهاجرین جنگی، شاهد کشته شدن حدود ۳۰۰ نفر و مجروحیت حدود ۶۰۰ نفر از هموطنان‌مان بودیم و همچنان که در بخشی از زمین‌های کشور اثرات مواد شیمیایی به صورت پنهان در خاک ایران وجود دارد، هنوز هم هر‌از‌چندگاهی شاهد قربانی شدن ساکنان مناطق آلوده به مین هستیم.
به گزارش ایسنا، طبق گفته رئیس مرکز مین‌زدایی کشور، در طول هشت سال دفاع مقدس بیش از ۲۰ میلیون مین توسط رژیم بعث عراق در خاک ایران کاشته شد که در مجموع حدود ۲۰۰۰ تن کشته و حدود ۸ هزار نفر مجروح شده‌اند.
عراق که مین‌ها را بر اساس نقشه‌های میادین مین در خاک ایران اجرا کرده بود، از در اختیار گذاشتن این نقشه‌ها به ایران ممانعت می‌کند به طوری‌که از سال ۱۳۸۵ با تلاش معاونت امور بین‌الملل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ارتباط با وزارت دفاع عراق شکل گرفت و در نهایت امضای یادداشت تفاهم‌هایی با عراق شکل گرفت اما به گفته رئیس مرکز مین‌زدایی کشور، عراق با اعلام اینکه تمامی نقشه‌های میادین مین کاشته شده در طول هشت سال دفاع مقدس از سوی نیروهای آمریکایی در جنگ عراق و آمریکا از بین رفته است، نقشه‌ای به ایران نداده است.
آغاز مین‌زدایی و رفع آلودگی از مواد منفجره شهرهای مرزی ایران از سال ۶۷
در حالی که طبق برآوردها، پس از پایان هشت سال دفاع مقدس حدود چهار میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از مرزهای مشترک خشکی ایران و عراق، به بیش از ۲۰ میلیون مین و مواد منفجره باقی‌مانده از جنگ آلوده شده بود، فعالیت‌های مین‌زدایی و رفع آلودگی از مواد منفجره شهرهای مرزی در سال ۶۷ آغاز شد. در حالی‌که از سال ۶۷ تا ۸۲، عملیات پاکسازی توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و وزارت کشور انجام می‌شد اما هیئت دولت، طی مصوبه‌ای این امر را به وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح واگذار کرد. این وزارتخانه اواخر سال ۸۴ با تاسیس مرکز مین‌زدایی به صورت تخصصی و متمرکز وظیفه این کار را به مرکز مذکور واگذار کرد.
عمده درگیری‌های مرکز مین‌زدایی با انواع مین‌های زمینی است که این دسته از مین‌ها از نظر شدت آسیب به نفرات و تجهیزات، به طور کلی به دو دسته ضد نفر و ضد تانک تقسیم می‌شوند.
هزینه برداشت مین از کاشت آن بیشتر است
بر اساس آمارهای مرکز مین‌زدایی در مجموع حدود ۲۰۰۰ کشته و ۸ هزار مجروح قربانی مین شده‌اند. متوسط میزان کشته‌شدگان در پنج سال گذشته حدود ۱۲ نفر و تعداد مجروحان حدود ۴۸ نفر بوده است. باتوجه به اینکه آزادسازی اراضی آلوده می‌تواند در کاهش قربانیان مین تاثیر داشته باشد لذا این امر مستلزم شناخت کامل از وضعیت کاشت و نوع مین‌های به کارگرفته شده در آن است که این فرآیند نتیجه اجرای فعالیت‌های متوالی و معینی نظیر شناسایی، پاکسازی و انهدام است.
هزینه پاکسازی هر هکتار زمین آلوده به مین چقدر است؟
در سال جاری با در اختیار گرفتن بیش از ۳۵۰ نیروی انسانی و ۵۰ دستگاه ماشین‌آلات مکانیزه پاکسازی، پاکسازی حدود ۶۰۰۰ هکتار و کشف و انهدام بیش از صد هزار مین و گلوله‌های عمل نکرده انجام شده است. هزینه هر هکتار پاکسازی نیز متغیری از نوع عملیات مورد نیاز پاکسازی، شرایط اقلیمی و توپوگرافی زمین‌های آلوده است. برای مثال حداقل هزینه صرف شده برای پاکسازی دستی هر هکتار میدان مین حدود ۵۰ میلیون ریال است که با تغییر نوع عملیات از دستی به مکانیزه می‌تواند حداکثر تا ۳۰۰ میلیون ریال به ازای هر هکتار افزایش یابد. با این وجود در مجموع این هزینه نسبت به هزینه پاکسازی کشورهای دیگر به مراتب کمتر است.
حجم وسیعی از میادین مین در پنج استان آلوده ایران فاقد علائم هستند
به گفته رئیس مرکز مین‌زدایی کشور، حجم وسیعی از میادین مین در پنج استان آلوده ایران فاقد علائم هستند و یا به دلیل عوامل انسانی یا جوی از بین رفته‌اند. مرکز مین‌زدایی بر اساس اولویت‌بندی این مناطق از نظر احتمال مواجهه با خطر، اقدام به علامت‌گذاری دائم کرده که هزینه زیادی را به این مرکز وارد کرده است.
جمع‌آوری و انهدام بیش از ۲.۵ میلیون مین و مهمات عمل نکرده
مرکز مین‌زدایی از بدو تاسیس تاکنون بیش از دو میلیون مین و بیش از نیم‌میلیون مهمات عمل نکرده مانند بمب، گلوله، خمپاره و نارنجک را در مساحتی حدود ۹۰۵ هزار هکتار جمع‌آوری و منهدم کرده است که در حال حاضر، پاکسازی اراضی آلوده در بسیاری از نقاط مرزی به دلیل سیلاب‌های فصلی، جابه‌جایی لایه‌های خاک، عدم وجود جاده‌های دسترسی به برخی از اراضی آلوده، آبگرفتگی، جابه‌جایی مین‌ها، گذشت زمان و پوسیده شدن مین‌ها به شرایط سخت و پیچیده‌ای رسیده است و این دلایل باعث کندی روند پاکسازی در مناطق مرزی شده است تا جایی که در بسیاری از موارد نیروهای مین‌بردار در اعماقی در حدود یک تا ۶ متر نیز مین‌ها و انواع مهمات عمل نکرده را از زمین خارج می‌کنند.
کمکی که جوامع بینالمللی از ایران دریغ می‌کنند
در حالی سالیانی است‌که سازمان‌های بینالمللی مدعی حقوق بشر و حقوق بشردوستانه به همه کشورهای دارای اراضی آلوده به مین و مهمات عمل نکرده، کمک‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری ازجمله ماشین‌آلات پاکسازی مکانیزه، تجهیزات حفاظت فردی مانند جلیقه‌های ضد ترکش، محافظ صورت ضد ترکش و پوتین‌های ضد انفجار، تجهیزات پزشکی، نرم‌افزار مدیریت اطلاعات عملیات مین IMSMA و کمک‌های نقدی و غیرنقدی دیگر دارند، در این عرصه می‌توان ایران را مظلوم‌ترین کشور به دلیل عدم دریافت این کمک‌ها نامید. به دلیل اینکه ایران در معرض تحریم‌های گوناگون از سوی استعمارگران غرب قرار دارد سازمان‌های مذکور از اعطای کوچک‌ترین کمک‌ها به کشورمان دریغ می‌کنند. سرویس اقدام علیه مین سازمان ملل که کلیه فعالیت‌های مربوط به آلودگی تسلیحاتی در دنیا را برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی می‌کند، تاکنون هیچ کمکی به ایران نکرده است در حالی که کشورهای همسایه ما مانند افغانستان و عراق، در طول چندین سال گذشته صدها میلیون دلار کمک