عصر جنوب – asrejonoob.ir: «مشداخ» یکی از مناطق ماسه ای منحصربه‌فرد با وسعت ۶۰ هزار هکتار در غرب خوزستان بین شهرهای بستان و عبدالخان است که از سال ۱۳۹۰ به منطقه حفاظت‌شده ارتقا یافت. در این منطقه نوعی آهوی منحصربه‌فرد زندگی می‌کند. این آهو بومی منطقه کرخه و میسان است. وسعت قلمروی آن از مشداخ و بستان تا دچه «دشت عباس» و ایلام و عراق است و این شاخص‌ها باعث شده که مورد حمایت قرار گیرد.
از ویژگی‌های ظاهری این آهو ناپیدا بودن گواتر آن و راست بودن گردن این آهو بر خلاف سایر گونه‌ها که از گردن‌های کمان دارند، است.
به دلیل کاهش روزافزون جمعیت آهو در کل گستره پراکندگی آن در جهان، این گونه در رده «نزدیک به تهدید» در سال ۲۰۰۳ به رده «آسیب پذیر» در طبقه‌بندی سال ۲۰۰۶ اتحادیه جهانی حفاظت طبیعت (IUCN) انتقال یافته است.

آهوهای مشداخ
مشداخ (میشداغ) از شمال به روستای «بیت راشد»، از جنوب به روستای «ابوچلاچ»، از شرق به تپه ماهورهای «الله اکبر» و از غرب به «تنگه چذابه» در مرز ایران و عراق و در بخش شمالی، به دشت «چنانه» و امتداد جنوبی «دچه» یا «دشت عباس» و «دشت فکه» و «رقابیه» محدود می‌شود.
جمعیت آهوان ریم، نادر و منحصر به فرد برای محیط زیست در سابق ناشناخته بود و آمار دقیقی از آنها وجود نداشت. حتی موقعیت آنها را به صورت دقیق ندارند و از لحاظ ژنتیکی از قدیم تا کنون و با توجه به پیشرفت علمی و بررسی‌ها شناسایی نشده است.
این نوع آهو از لحاظ ژنی نوعی جدید و تنها آهویی است که در زیستگاه طبیعی و اصلی خود زندگی می‌کند.

سقوط در کانال آب
سال گذشته تعداد خیلی زیادی از جمعیت آهوی کمیاب و نادر مشداخ خوزستان موسوم به «غزال ریم» بر اثر سقوط در کانال‌های آب پای پل کرخه (کانال آبرسانی ام الدبس) متعلق به سازمان آب و برق خوزستان، جان خود را از دست دادند و از صفحه حیات وحش منطقه محو شدند. این کانال جمعا به طول ۱۰۷ کیلومتر از سد تنظیمی کرخه برای شبکه کرخه و طرح آبرسانی غدیر در دهه ۸۰ احداث و به طول ۱۷ کیلومتر آن از منطقه حفاظت شده مشداخ و زیستگاه حیات وحش و آن را به دو قسمت تقسیم کرده است.
این کانال نه تنها برای حیات وحش منحصر به فرد منطقه، بلکه برای انسان نیز با توجه به شیب زیاد آن می‌تواند خطرناک باشد.
آهوها برای چرا و دستیابی به غذا، از آن دست کانال و از روی پل‌هایی که روی آن تعبیه شده اند، عبور می‌کنند. کانالی که چراگاه‌های طبیعی را از زیستگاه‌ها جدا کرده و عبور از آن مساوی است با افتادن تعدادی از آنها در کانال و مرگشان.

کارنامه ضعیف محیط زیست استان
تردد آهوان در دو منطقه صورت می‌گیرد؛ ۱- فکه (سمت بیت راشد) حوزه استحفاظی شوش و بیشترین جمعیت آهو در نزدیکی این شهر در ماسه های روان به سر می‌برند و ترددی نیز به سمت عراق(علی الغربی) دارند و ۲-  منطقه حفاظت شده میشداغ(مشداخ) یا ام الدبس.
متاسفانه محیط زیست خوزستان طی ۳ سال گذشته برای حفظ حیات وحش منطقه بخصوص آهوی ریم، قوچ، میش و غیره تقریبا عملکرد مثبتی را نشان نداده است و عملکردش منفی و مغایر با اهداف سازمان محیط زیست کشور بوده است. همچنین راهکارهای اجرایی و عملی برای حل معضل سقوط آهوان به کانال و غرق شدن آنها اعمال نشده است.

نصب علمک‌های چشمک زن
اما در این میان گروهی از فعالان محیط زیست با عنوان تشکل مردمی حیات آبی خوزستان و با همکاری گروهی دیگر، با موافقت محیط زیست اقدام به اجرای طرح نصب علمک‌های چشمک زن هشداردهنده و ترساندن آهوهای مذکور در نزدیکی کانال و تغییر مسیر آنها و در واقع حفظ جان تعداد نادر باقی مانده در آن منطقه کرده‌اند.
این طرح (علمک ها) زمستان پارسال توسط افراد نامشخص تخریب و شکسته شدند. البته طرح ضرب‌الاجل بود تا اداره کل محیط زیست استان، اقدامی اساسی برای حفظ حیات آهوان توسط یکی از عوامل متعدد تلف شدن آنها با همکاری سازمان آب و برق خوزستان اتخاذ کند، اما متاسفانه تا کنون هیچ گونه اقدام اساسی اعمال نشده است. به طوری که اکنون در خوزستان کمتر از ۲۰ رأس غزال ریم باقی مانده است.

پر کردن آب انبارها
فعالان محیط زیست پیشنهاد و اصرار بر احداث آب‌انبار و تعدادی آبشخور در تمام نقاط منطقه و نیز حوضچه‌های اطفای حریق به دلیل آتش سوزی‌های احتمالی در فصل تابستان و اختصاص تانکر آبرسانی به آب انبارها را دارند.
همچنین به یک دستگاه بکول نیاز است. زیرا در محل‌هایی سطح ایستابی سفره‌های زیر زمینی نسبت به سطح زمین بالاست در کمترین فاصله سطح ایستابی یک متر، دو متر و کمی بیشتر وجود دارد که به راحتی با دستگاه بکول می‌توان زمین را کند و آبشخور ایجاد کرد.
گونه‌های شاخص این منطقه آهوی نادر ریم، قوچ و میش هستند. این گونه‌ها در صورت تامین نشدن آب و امنیت جانی شان یا مهاجرت خواهند کرد، یا شکار می‌شوند. بنابراین حفاظت مشترک و یکپارچه ای را از کادر محیط زیست و فعالان این عرصه را می‌طلبد.
این عمل در منطقه حفاظت شده مشداخ امکان پذیر خواهد بود. انتقال آب از کانال آبرسانی غدیر یا با تانکرهای آبرسانی (پر کردن آب انبارها) توسط محیط‌بانان نیز میسر است. البته این کار در درازمدت نمی‌تواند روش مطمئنی باشد. همچنین انتقال آب توسط لوله از فاصله چند کیلومتری نیز مشکلات فنی، اعتباری و نگهداری خواهد داشت.