این شهر میان دو رود شوشتر و مَسرُقان واقع بود. امروزه محوطه تاریخی شهر عسکر مکرم در شمال شرقی روستای امروزی بند قیر در ۳۵ کیلومتری شوشتر در دو کرانه رودخانه گرگر گسترده است. اخیرا گفته می‌شود یکی از کشاورزان منطقه به بخشی از آثار تاریخی این شهر تعرض کرده است. دوستداران میراث فرهنگی می‌گویند که میراث فرهنگی استان توجه کمی نیست به این شهر باستانی دارد و در مقابل مسئولان میراث فرهنگی نیز تأکید می‌کنند که در اسرع وقت نسبت به هرگونه تعرض واکنش نشان می‌دهند.

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان (تاریانا) در این خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: منطقه‌ای که مورد تعرض قرار گرفته روستای جلیعه بوده که این روستا از توابع محدوده محوطه تاریخی عسکر مکرم است.

 مجتبی گهستونی افزود: این محوطه در سال ۱۳۱۰ به ثبت ملی رسیده و متأسفانه تا به امروز کاوش‌های باستان‌شناسی در مورد آنجا صورت نگرفته است. البته به‌صورت مورد بررسی شناسایی‌هایی در آن محدوده انجام شده و با توجه به اینکه محدوده فوق بین اهواز و شوشتر قرار داشته و از دیگر آثار شهرستان شوشتر به دور بوده، حفاظت چندانی در مورد آن اعمال نمی‌شد چون این محوطه در محدوده شهرستان شوشتر بود.

نبود مدیریت دلسوز در میراث

 وی عنوان کرد: نبود مدیریتی توانمند و دلسوز در راس اداره کل میراث فرهنگی خوزستان در گذشته از جمله عوامل آسیب به محوطه عسکر مکرم بود. با اعلام شهرستان شدن ملاثانی، مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان به‌منظور حفاظت هر چه بیشتر از شهر باستانی عسکر مکرم اقدام به تأسیس اداره میراث فرهنگی در شهرستان باوی کرد.

 دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان اضافه کرد: با تشکیل این اداره، مشخص شد که عسکر مکرم در محدوده حفاظتی این شهرستان قرار دارد چرا که پیش از آن اختلاف نظرهایی بر سر حفاظت از این محوطه گسترده بین اداره شهرستان شوشتر و اداره کل میراث فرهنگی خوزستان وجود داشت که این مهم باعث شده بود از زمان ثبت این محوطه حفاظت چندانی صورت نگیرد.

تعرض یک کشاورز به عسکر مکرم

گهستونی تصریح کرد: اولین بار خبر شنبه ۲۳ خردادماه سال جاری تعرض یک کشاورز را در محوطه جلیعه را ساعت هشت و نیم صبح به مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان، معاونت میراث فرهنگی و فرماندهی یگان حفاظتی میراث فرهنگی خوزستان اطلاع دادم. خوشبختانه پس از یک ساعت، عوامل یگان حفاظت در محل حاضر شده و اقدام به جلوگیری از تخریب و تعرض بیشتر کردند.

وی بیان کرد: مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان، بلافاصله پس از دریافت تعرض این کشاورز دستور به تشکیل پرونده قضایی در این خصوص داد. کشاورز معارض که اقدام به تخریب محوطه باستانی کرده معتقد است که این زمین متعلق به خودش بوده و تخریب آن را بلامانع می‌دانسته و به همین دلیل نسبت به پیگیری مجوز برای تخریب اقدام نکرد.

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان یادآور شد: گستره فرهنگی ـ تاریخی بین اهواز و شوشتر، بسیار حائز اهمیت بوده و وجود صدها تپه باستانی برای مسئولان کشوری و استانی موضوعی مشخص است. بی‌شک این محور به‌واسطه کوتاه بودن فاصله بین شهرها و روستاها با توسعه بی‌رویه‌ای مواجه بوده است به همین دلیل اقدامات عمرانی به‌خصوص توسط کشاورزان و از همه مهم‌تر شرکت جهاد نصر که اقدام به ایجاد کانال‌های آبی و دیگر پروژه‌ها کرده از جمله عوامل آسیب‌زا به محوطه عسکر مکرم و دشت میان آب است.

 لزوم تسریع در تشکیل پایگاه عسکرمکرم

گهستونی ادامه داد: تشکیل پایگاه پژوهش و حفاظتی محور فرهنگی ـ تاریخی عسکر مکرم یا میان آب که مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان نوید آن را داده بود باید از طرف سازمان میراث فرهنگی کشور مجوز بگیرد چون فارغ از ضرورت انجام کاوش با هدف نجات بخشی هر چه بیشتر این شهر تاکنون هیچ فعالیت پژوهشی منسجمی در عسکر مکرم انجام‌نشده است.

 وی تأکید کرد: طغیان‌های فصلی رودخانه گرگر، توسعه کشاورزی، بارش باران‌هایی فصلی، نبود حضور دائم یگان حفاظت، وجود حفاران غیر مجاز، ایجاد شیارهای عمیق و غیره باعث تعرض‌های بی‌امان به شهر باستانی عسکر مکرم شده است.

دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان گفت: در صورتی که تعیین عرصه و حریم محوطه باستانی عکسرمکرم و تپه‌های اقماری آن‌که حکمی حاکمیتی محسوب می‌شود و تعرض به آن مجازات در پی دارد و به مسئولان ملی، استانی و شهرستانی ابلاغ شود هرگونه تعرض به این محوطه باستانی را توصیه نمی‌کند و برای معارضان و مخربان مجازات در پی دارد.

گهستونی افزود: بخشی از آثار شهر باستانی عسکر مکرم به‌صورت چشمی از قبل قابل مشاهده بوده و بی‌شک هرگونه حفاری و یا تسطیح در محوطه‌های باستانی باعث می‌شود که دیگر سازه‌های معماری و اشیای تاریخی نمایان شود.

 وی در پایان گفت: تخریب یک اثر تاریخی صدمات بسیاری در پی دارد به همین دلیل مشاهده سازه و داده‌های تاریخی امری طبیعی است.

معاون میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: چند روز گذشته یک گزارش مردمی برای مبنی بر انجام فعالیتی در عسکر مکرم آمد. نمی‌شود اسم آن را تعرض گذاشت چون خیلی سریع ادامه کار متوقف شد.

عاطفه رشنوی اضافه کرد: هم‌اکنون در حال بررسی هستیم بنابراین تا گزارش کارشناسی به دستمان نرسد نمی‌توانم حرفی دراین‌باره بزنم.

به‌سرعت رسیدگی شد

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری باوی در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: یکی از اهالی روستای جلیعه مدعی است که زمین متعلق به خودش است بنابراین پرونده قضایی تشکیل داده و به دادستان تحویل دادیم.

 عبدالرضا حمیدی گفت: قبلا حفاری غیرمجاز در این محوطه می‌شد برای همین هم درگذشته پرونده قضایی تشکیل داده بودیم و دادستان بعد از انجام بازرسی‌ها به دهیار و اعضای شورا اعلام کرد در قبال هر حفاری مسئول هستند و باید هر مورد مشکوکی را گزارش دهند.

 وی یادآور شد: چند روز پیش یکی از اهالی روستای جلیعه با بولدوزر در زمین مشغول به کار بوده و مدعی بود که زمین متعلق به خودش است. البته این زمین کمی از تپه هم فاصله دارد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به باوی تأکید کرد: خود روستای جلیعه کاملا بر شهر عسکر مکرم واقع شده ولی زمین فوق در کنار این روستا بود. به کشاورز اعلام کردیم در صورتی که سندی دارد باید به دادگستری ارائه بدهد چون پرونده قضایی تشکیل شده است.

 حمیدی در پایان گفت: این کشاورز حفاری انجام نداده و در حال تسطیح زمین بود. مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان وعده داد که در بودجه سال ۹۴ اعتباری را برای احیا و حفاظت این شهر باستانی در نظر بگیرند تا بتوانیم به‌خوبی از آن حفظ و نگهداری کنیم.

 نام دوران اسلامی این شهر یعنی عسکر مکرم منسوب به مکرم بن معزاء حارث، یکی از افراد بنی جَعْوَنه بن حارث بن نُمَیربن عامربن صعصعه است و در توصیف آن آمده که دارای علمای بسیار و خرم و آباد و بانعمت، و همه نوع شکر و قند در آن وجود داشت و در این شهر از ابریشم خام مقنعه و دستمال و پارچه می‌ساختند. طبق منابع مکتوب جغرافیدانان و جهانگردان دوره اسلامی این شهر از شهرهای مهم جنوب غربی ایران و حتی در دوره‌ای کرسی ولایت اهواز بوده است.

این شهر در دوره رونق خود تأمین کننده شکر در محدوده کشورهای اسلامی تا مصر بوده است. بررسی‌های باستان‌شناختی بر روی این محوطه نشان داد که گستره شهر عسکر مکرم در حدود ۵۰۰ هکتار است. شهر تاریخی مذکور دارای دو بخش مسکونی و صنعتی بوده است و بر اساس داده‌های مورخان و جغرافیدانان ارتباط بین دو بخش شرقی و غربی شهر عسکر مکرم توسط پل‌هایی که از کنار هم قرار دادن قایق‌هایی بر رودخانه ایجادشده بود امکان‌پذیر بوده است.