عـصــر جـنــوب| asrejonoob.ir: چند سالی است که قامت خمیده زنان، مردان و کودکان در سطل های  زباله صحنه تکراری این روزهایمان شده است. تصویری که شاید تا دیروز برای ما تاثر برانگیز بود اما امروز جزیی از تکرار روزهای ما شده است. تکراری که ما را به سوی مسخ شدن در این معضل می کشاند. پدیده ای که هر روز بیشتر از گذشته در کوی و برزن هایی قدعلم می کند که ساکنینش در پی لقمه ای نان بخور نمیر تلاش نا امیدانه می کنند.

بیکاری و یا از دست دادن شغل قبلی، نبود فرصت های شغلی مناسب با شرایط افراد، هزینه های خانواده و غیره از عمده دلایل هجوم افراد با این شرایط به سمت زباله گردی است. اعتیاد نیز یکی دیگر از دلایل زباله گردی افراد است که شاید به صورت مستقیم بر زباله گرد شدن افراد تاثیر نگذارد اما از آنجایی که باعث از دست دادن شغل و طرد شدن از سوی خانواده می شود و دیگر جایگاهی در میان آنها  ندارد باعث می شود  فرد به سراغ زباله گردی برود.

کودکان بد سرپرست یا فاقد سرپرست، مهاجران، کودکان معتاد و گاها بزه کار از جمله کودکان زباله گرد به شمار می روند.

همچنین افزایش سطح کیفیت زندگی مردم، افزایش مصرف فرآورده های تولیدی و توسعه شهرها در کشور موجب تولید حجم انبوهی از زباله ها در شهرها شده است. کارشناسان بازیابی زباله ها را به عنوان یک طرح مطرح کردند که با ساماندهی مناسب زباله گردها می تواند اشتغال و درآمد هم بدنبال داشته باشد.

زباله گردی کمک حال شهرداری

یک کارشناس حوزه شهری که مایل به افشای نامش نبود در این زمینه گفت: زباله گردی یا هر نام دیگری که بر آن بگذاریم کسب و کاری است که گرچه کاری غیر بهداشتی است، اما تا وقتی که مردم کار تفکیک زباله را در خانه انجام نمی دهند و شهرداری ها هم توان یا اراده یا تخصیص تفکیک و بازیافت زباله را ندارند، می تواند کار خوبی تلقی شود.

او می گوید: شرایط فعلی جمع آوری زباله شرایط خوبی نیست، اما حداقل این است که زباله گردها از ورود زباله های تجدید ناپذیر به محیط زیست جلوگیری می کنند.

به گفته این کارشناس حوزه اجتماعی تا زمانی که شهرداری زیرساخت های لازم را ایجاد نکرده یک راهکار حذف زباله گردهاست که در چنین شرایط اقتصادی جامعه و ازدیاد زباله گردها کاری سخت است و یک راهکار ساماندهی آنهاست.

زباله گردها در سطح شهر معمولا به دو صورت اقدام به جمع آوری و تفکیک زباله می کنند، برخی زباله گردها کیسه و سطل زباله در ورودی منازل و مجتمع های مسکونی را جستجو می کنند و مواد بازیافتی را از درون کیسه ها و سطل ها جدا می کنند و برخی نیز با مراجعه به مغازه ها، مواد پلاستیکی و کارتن را از صاحبان مغازه ها درخواست می کنند.

وضعیت و تفکیک غیر مجاز و غیر اصولی زباله، موجب برهم ریختگی محلات و بروز مشکلات بهداشتی و همچنین ایجاد مشکل در رفت و روب در سطح شهر شده است.

کار می کنم تا درس بخوانم

محمد که به نظر می رسد ۱۴ ساله است به همراه دو کودک ۱۰ تا ۱۲ ساله دیگر در کنار گاری هایشان ایستاده اند. می گوید خواهرهایم ازدواج کرده اند و فقط من در خانه به همراه پدر و مادرم زندگی می کنم. پدرم پیر است و نمی تواند کار کند، حقوق کمیته امداد هم کفاف زندگی مان را نمی دهد و مجبورم کار کنم. او می گوید درس هم می خوانم و از درآمد روزانه ای که به پدرم می دهم مقداری را برای خودم پس انداز می کنم و اینگونه به درسم ادامه می دهم.

میگذرانیم تا زنده بمانیم

حسین حدود ۳۰ سال سن دارد. هر روز در خیابان های خاصی به دنبال زباله می گردد. خانمی آن طرف تر از حسین می خواهد همه کیسه ها را باز نکند و به او می گوید خودم پلاستیک ها را برایت جدا کرده ام. حسین تشکر می کند و زباله های تفکیکی را به روی سه چرخه خود پرتاب می کند. او می گوید: شغل پردرآمدی نیست اما ساعات کاری آن دست خودمان است.

من سواد ندارم و این شغل برایم راحت ترین کار است. روزانه به طور متوسط درآمدی  بین ۸۰ تا ۱۳۰ هزار تومان داریم و فقط می گذرانیم تا زنده بمانیم.

سوءتغذیه در کودکان کار را دست کم نگیریم

سه کودک تقریبا ۱۰ساله خانمی را صدا می زنند و از او می خواهند کمی آب به آنها بدهد. خانم به داخل می رود و با سه ساندویچ و بطری آب بر میگردد. با چهره خندان و با جمله خاله دست شما درد نکند ساندویچ و آب را تحویل می گیرند و دور می شوند. زن می گوید همیشه با خود مقداری میوه و یا غذا همراه دارم که به محض دیدن این کودکان در اختیارشان قرار می دهم. این کودکان اکثرا دچار سوءتغذیه هستند. اگر اندکی در چهره آنها خیره شویم می بینیم که رنگ پریدگی و ضعف بدنی در اکثر این کودکان مشهود است.

سرانجام زباله گردهای اهواز ساماندهی می شوند

رییس سازمان مدیریت پسماند شهرداری اهواز از اجرایی شدن مرحله مقدماتی  طرح ساماندهی زباله گردهای اهواز پس از ۳ سال وقفه خبر داد.

محمدرضا قنواتی در گفت و گو با خبرنگار “عصرجنوب” در خوزستان بیان کرد: روند کار بدین صورت است که از ضایعاتی ها درخواست کردیم در قالب پیمانکار تحت عنوان تعاونی یا سندیکا در مناقصه ای که طی ۴ مرحله اجرا شد، شرکت کنند و به طور رسمی در کنار شهرداری باشند.

وی به جزییات این طرح اشاره کرد و گفت: مرحله مقدماتی ۳ ماهه این طرح اینگونه آغاز می شود که در ۱۲۰ نقطه از شهر با استفاده از بنرها اطلاع رسانی می شود و زباله گردها می توانند طی ۲۱ روز به سازمان پسماند مراجعه کنند، آموزش ببینند و طبق کد شناسایی اعلام شده در مناطق هشت گانه شهرداری تقسیم شوند و به فعالیت خود ادامه دهند.

رییس سازمان پسماند اهواز افزود: در این مرحله آزمایشی ۳ ماهه زباله گردها بین ساعت ۷ تا ۱۲ شب می توانند به کار خود ادامه دهند و نیروی انتظامی موظف است از فعالیت افرادی که فاقد کد شناسایی هستند و در ساعات ممنوعه کار می کنند جلوگیری کند.

رییس سازمان پسماند اهواز بیان کرد: مرحله دوم این طرح پس از طرح مقدماتی_آزمایشی اینگونه آغاز می شود که  منازل مسکونی هفته ای ۳ شب، بیمارستان ها ۳ روز، مدارس ۲ روز و رستوران ها هر روز باید زباله های خشک را تحویل بدهند.

وی با بیان اینکه از سال گذشته تجارب کلان شهرها را در رابطه با ساماندهی زباله گردها مورد بررسی و در نهایت این نسخه برای اهواز طراحی شد، بر به لزوم همکاری نیروی انتظامی، نماینده فرماندار و نمایندگان بهداشت شرق و غرب طرح تاکید کرد. بنا به گفته وی طبق گفته ها و تحقیقات نیروی انتظامی ۱۵ درصد سرقت ها نیز کاهش می یابد.

قنواتی بر اهداف اجرای این طرح اشاره کرد و توضیح داد: : با توجه به اینکه زباله گردی به یک شغل تبدیل شده است و زباله گردها جزو قشر کم درآمد و شریف  جامعه هستند که برای گذران زندگی مجبور به انجام این کار هستند این طرح قصد جلوگیری از فعالیت زباله گردها را ندارد و تنها به منظور ساماندهی وضعیت و ادامه درآمدزایی این قشر حتی برای درصد پایین بزه کاران در این طیف اجرا می شود.

وی افزود: همچنین با ۶ تا ۷ ساعت کاری که  برای فعالیت این قشر در نظر گرفته شده است امیدوار هستیم در ۱۸ ساعت باقی مانده کمتر با منظره زباله های پخش شده در خیابان ها مواجه شویم.

قنواتی در ادامه بر اهمیت تفکیک زباله از مبداء تاکید کرد و از اجرایی شدن طرح به عنوان دیگر اقدام در راستای ساماندهی پسماند کلانشهر اهواز یاد کرد.

رئیس سازمان پسماند اهواز در رابطه با این اقدام توضیح داد: با استفاده از نرم افزاری که برای تفکیک زباله از مبدا در نظر گرفته شده است شهروندان می توانند با شناسایی مکان زباله گردها و اعلام به آنها  درخواست حضور در مکان داده، زباله های خشک را  در مقابل اقلام تشویقی نظیر کیسه زباله، کارت شارژ، مواد شوینده و نوشت افزار تحویل دهند.

وی از فعالیت ۳۵ ایستگاه موقت در سطح شهر نیز برای دریافت زباله خشک و تحویل اقلام تشویقی خبر داد.

قنواتی در ادامه افزود: همچنین با شروع فصل مدارس نیز از شنبه تا چهارشنبه در مناطق کم برخوردار مانند منطقه ۶ و ۷ کانکس هایی در مدارس با همین منظور در نظر گرفته می شود.

بزرگترین دغدغه در تفکیک زباله ها عدم آموزش مستمر است

رئیس بهداشت غرب اهواز در گفت و گو با خبرنگار “عصرجنوب” اظهار کرد: از آنجایی که زباله گردی یکی از مشاغل زیان آور است و سلامتی را تحت شعاع قرار می دهد آموزش مستمر یکی از ارکان مهم در ساماندهی این افراد است.

مهرداد شریفی با یادآور شدن این نکته که زباله گردی به صورت غیر مجاز باعث بروز بیماری هایی نظیر ایدز، انواع هپاتیت، بیماریهای پوستی، بیماری های قارچی و سوختگی بر اثر تماس با مواد شیمیایی می شود، از آزمایش های ادواری برای زباله گردها خبر داد.

وی در این رابطه بیان کرد: برای کاهش میزان ابتلا زباله گردها به بیماری های مختلف مقرر شد پس از شناسایی و تشکیل پرونده برای زباله گردها توسط سازمان پسماند، آزمایشات ادواری با تعرفه های دولتی و مناسب برای آنها انجام شود.

شریفی متذکر شد: پیش از این نیز آموزش هایی نیز در دانشگاه علمی کاربردی شهرداری اهواز توسط بنده برای ۲ هزار و ۵۰۰ پاکبان انجام شد با این حال با انجام این غربالگری، آمار بیماری ها بهتر مشخص و آموزش های لازم برای ارتقاء سلامت افراد نیز توسط بهداشت انجام می شود.

رئیس بهداشت غرب با تاکید براینکه  نیروی انسانی سرمایه اصلی هر سازمان است و سلامت این نیرو باید به درستی تامین شود رعایت نکردن نظافت فردی را به عنوان یک دغدغه بهداشتی نیروهای انسانی مرتبط با پسماندها دانست.

شریفی گفت: یکی از چالش هایی که در حوزه پسماند پاکبانان و پس از این زباله گردها با آن درگیر هستند بحث دوش گرفتن کارگران به محض اتمام کار است. چنانچه این امر به موقع صورت نگیرد احتمال انتقال میکروب و باکتری به محیط خانه را دو چندان خواهد کرد. بر همین اساس باید ماشین های لباسشویی و مواد شوینده لازم توسط پیمانکاران تامین شود و در اختیار کارگران قرار گیرد. گاری های زباله گردها نیز باید در فاصله های زمانی مشخص ضدعفونی شود تا مانع بروز بیماری در فرد و انتقال میکروب و یا بیماری ها به محیط منزل شود.

رئیس بهداشت غرب اهواز بیان کرد: لازم و ضروری است شهرداری نیز در تامین وسایل حفاظت فردی از قبیل دستکش، ماسک، لباس کار، کلاه و کفش ایمنی  متناسب با گرمای طاقت فرسای خوزستان تمهیدات لازم را نیز به عمل آورد.

تشکیلات ۴۰۰۰ نفری در سایه

مدیریت اجرایی پسماند در گفت و گو با خبرنگار عصرجنوب بیان کرد: بر اساس اعلام آمار راهنمایی و رانندگی تعداد ۲۵۰۰ موتور سیکلت، ۳۰۰ تا ۵۰۰ وانت بار زباله گرد تا مهر ماه سال ۹۷ شناسایی شده است. حدود ۱۵۰۰ نفر نیز در سح شهر اهواز مشغول به زباله گردی هستند که این آمار در فصل گرما به ۵۰۰ نفر می رسد. با توجه به ازدیاد روزانه این افراد می توان گفت تا به امروز یک تشکیلات ۴۰۰۰ نفری در اهواز بر اساس یک قانون نانوشته در حال تفکیک زباله هستند.

هادی نجفی فر در بیان جزییات این طرح در ادامه افزود: روند کار این تشکیلات (ضایعاتچی) بدین صورت است که تعدادی سه چرخه و ماشین های نامبرده را استخدام می کنند و با یک مبلغ اندکی زباله های تفکیکی را از آنها خریداری می کنند و به چندین برابر قیمت به تولیدکنندگان می فروشند. زباله گردها برای این تشکیلات ارزش افزوده بسیاری تولید می کنند و صرفا به پیاده سوار این گروه ها تبدیل می شوند.

وی در تکمیل جزییات وظایف زباله گردی اظهار داشت: این زباله گردها توسط تشکیلات تقسیم بندی کاری می شوند و در محله ها و ساعت های خاصی یکی پس از دیگری در محل مورد نظر حاضر می شوند و اقدام به جمع آوری زباله ها می کنند.

همچنین در بعضی مواقع مشاهده شده است اگر زباله گرد میلی  برای ادامه کار با این تشکیلات نداشته باشد و بخواهد برای خود کار کند مورد تهدید قرار می گیرد.

نجفی گفت: با اجرایی شدن این طرح مسلما این افراد و تشکیلاتشان برای شهرداری ایجاد مشکل می کنند. به این صورت که زباله ها را با قیمت بالاتری از فروشگاه ها، رستوران ها و حتی مردم خریداری می کنند  و اقلام تشویقی نیز بابت تحویل ارائه می دهند.

وی ضمن تاکید بر همکاری میان سازمانی افزود: این طرح به سرانجام نمی رسد مگر اینکه دستگاه هایی اجرایی که قول همکاری مساعد داده اند به وظایف خود عمل کنند. نیروی انتظامی باید بتواند در برابر این تشکیلات و کسانی که قصد اخلال در کار شهرداری حال با هر رانتی که دارند را بگیرد. بهداشت با رسیدگی به زباله گردهای بیمار می تواند نقش بسزایی در جلوگیری از شیوع انواع  بیماری ها ایفا کند و حمایت دادگستری از ضابطین شهرداری برای مقابله با تشکیلات در سایه لازم و ضروری است.

مدیریت اجرایی سازمان پسماند در آخر افزود: همانطور که در اکثر صنایع این استان و شهر اهواز استخدام های بومی کمتری داریم متاسفانه با معضل ورود زباله گردهای غیر بومی نیز روبه رو هستیم که این خود مشکل دیگری است.

طبق گفته مسئولین در هر شبانه روز ۷ تن زباله عفونی و ۱۰ تن زباله بیمارستانی در اهواز تولید می شود. سرانه جهانی تولید زباله، روزانه ۳۰۰ گرم است در حالی که این رقم در اهواز ۷۰۰ گرم یعنی بیش از ۲٫۵ برابر استاندارد جهانی است. ۶۹ درصد زباله ها در اهواز تر و ۳۱ درصد آن خشک است. همچنین تولید زباله در اهواز روزانه ۷۷۰ تن است که با زباله های تولیدی در شهرهای اطراف، به ۹۵۰ تن در روز می رسد.

روزی ماهیت شغل پاکبانی از منظر اجتماعی برای اکثر افراد  قابل درک نبود اما اکنون در کنار این شغل شریف، زباله گردی را نیز به عنوان یک شغل در جامعه نظاره گر هستیم و از آنجایی که این طلای کثیف سود بسیاری برای زباله گردها دارد وجه طلای آن به وجه کثیف بودنش می چربد.

حال باید پرسید آیا ساماندهی زباله گردها تنها راه حل این معضل است یا اینکه می توان با اشتغال زایی و رفع مشکلات اقتصادی و حتی اجتماعی افق روشن تری را برای این افراد ترسیم کنیم؟

بهداشت فردی هر کدام از این افراد اگر توسط دستگاه های تحت نظارت کنترل نشود می توانیم بگوییم در آینده با شیوع بیماری های بسیاری مواجه می شویم. اجرای هر طرحی در این زمینه نیاز به استمرار و مدیریت قوی دارد.

آیا در استان ما که مدیریت ها اکثرا بر اساس شایسته سالاری پیش نمی رود و مدام با جابه جایی مدیران روبه رو هستیم می توانیم به خروجی مثبت این طرح خوشبین باشیم؟

آیا برای آینده کودکان کار می توان با اجرای اینگونه طرح ها آینده طلایی را رقم زد؟ اگر از بزرگسالان به هر دلیلی که وارد این حرفه شده اند بگذریم، به راستی این طرح برای کودکان تا چه اندازه سود بخش یا مضر است؟

آیا به راستی پیش از ساماندهی زباله گردی که به هر طریق مورد بی عدالتی اقتصادی و اجتماعی قرار گرفته است می توانیم باندهای وابسته به قدرت را که حتی از این معضل جامعه نیز به نفع جیب خود سود می برند را متوقف و ساماندهی کنیم؟

گزارش از مهرنوش طافیان – عصرجنوب